انواع سیم لحیم و کاربرد آنها

 

لحیم کاری یکی از مهمترین فرایندهای صنعتی است. در طی فرایند لحیم کاری دو یا چند جسم (قطعه) از یک ناحیه به هم متصل می‌شوند. برای انجام این کار نیاز به ابزارهای خاصی است که مهمترین آن هویه است. علاوه بر هویه لوازم جانبی‌هایی نیز ارائه شده که در روند و کیفیت کار تاثیرگذار هستند. سیم لحیم یکی از لوازم جانبی‌های پر کاربرد صنعت الکترونیک و فرایند لحیم کاری است. در این مطلب قصد داریم تا در مورد انواع سیم لحیم و کاربرد آنها اطلاعاتی را در اختیارتان قرار دهیم.

سیم لحیم چیست؟

سیم لحیم از پر کاربردترین اجزای لحیم کاری است. این وسیله در انواع و جنس‌های مختلفی موجود است و از آن برای اتصال دو سطح به هم استفاده می‌شود. هرکدام از این سیم‌ها دارای ضخامت خاصی هستند که بسته به نوع هویه و شرایط مورد نظر باید از ضخامت مناسب استفاده شود. بهتر است از سیم با ضخامت نازک برای قطعات کوچک و از نوع ضخیم آن برای قطعات بزرگ استفاده کنید. به عنوان مثال برای تعمیر پروژه‌های الکترونیکی بیشتر از سیم لحیم با ضخامت کم استفاده می‌شود. سیم‌هایی که ضخامت زیادی دارند، برای ذوب شدن به حرارت بیشتری نیاز دارند و از این رو از آنها در کارهای الکترونیکی استفاده نمی‌شود.

آلیاژها و ترکیبات سیم لحیم

سیم لحیم بیشتر از آلیاژهای قلع و سرب ساخته شده که میزان درصد هر کدام بر روی قرقره سیم درج می‌شود. برای مثال مقدار 63.37 بیانگر 63 درصد قلع و 37 درصد سرب است. همچنین مقدار 60.40 نشانگر 60 درصد قلع و 40 درصد سرب می‌باشد. قلع موجود در سیم لحیم سبب افزایش مقاومت آن در برابر زنگ زدگی و خوردگی می‌شود. همچنین آلیاژ قلع نقطه جوش بالایی دارد و اتصال خوبی را ایجاد می‌کند. بهترین قلع‌های موجود در بازار، قلع‌های آساهی هستند که از کیفیت بسیار بالایی برخوردارند. وجود سرب و ترکیب آن با قلع، علاوه بر خواصی که دارد، باعث کاهش هزینه در تولید می‌شود. علاوه بر ترکیبات قلع و سرب در سیم لحیم، بسیاری از تولیدکنندگان از عناصر دیگری مانند مس و نقره به جای سرب استفاده می‌کنند. همانطور که می‌دانید سرب یک ماده سرطان‌زا و حساسیت‌زا است و برای افرادی که در معرض بیماری‌های خونی، پوستی و ریوی هستند بسیار خطرناک می‌باشد. از این رو بهتر است این افراد حتی الامکان از سیم‌ لحیم بدون سرب استفاده کنند و یا در حین لحیم کاری از ماسک استفاده نمایند. افرادی که به صورت مداوم به کار لحیم کاری مشغول هستند، می‌توانند از یک فضای آزاد و یا با تهویه مناسب جهت انجام کار استفاده کنند.

انواع سیم لحیم موجود در بازار

سیم‌های لحیم در انواع و برندهای مختلفی در بازار موجود هستند. هرکدام از این سیم‌ها دارای مشخصات و عملکردهای خاصی هستند. در ادامه به بررسی برخی از مهمترین انواع سیم لحیم خواهیم پرداخت.

سیم لحیم روغنی

یکی از انواع سیم لحیم، مدل روغنی آن است. در سیم لحیم روغنی، درست در مغز آن مقداری روغن وجود دارد. روغن لحیم خود به تنهایی یکی از موادی است که در فرایند لحیم کاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روغن‌ها دارای خصوصیاتی هستند که باعث جلوگیری از اکسیدشدگی و تمیزکاری سطح لحیم کاری می‌شوند. وجود روغن در سیم لحیم هم به همین منظور بوده و باعث روان‌تر شدن فرایند لحیم کاری می‌شود.

سیم لحیم ساوبیت

سیم لحیم ساوبیت یکی از پر مصرف‌ترین سیم‌هایی است که در پروژه‌های الکترونیکی به کار برده می‌شود.

سیم لحیم آساهی

آساهی یک برند مالزیایی است که سیم لحیم آن دارای ترکیبات 63 درصد قلع و 37 درصد سرب می‌باشد. فلاکس موجود در این سیم از کیفیت بالایی برخوردار بوده و موجب اتصال سریع در نقطه جوش می‌شود.

سیم لحیم بهینکس

بهینکس یک برند ایرانی است که از قیمت مناسبی نسبت به آساهی برخوردار است. دمای ذوب این سیم‌ها پایین بوده و حجم بخار تولید شده آن بسیار کم است. این دو ویژگی سبب شده تا بهینکس به عنوان یک سیم با کیفیت تولید داخل شناخته شود.

سیم لحیم آلوسل

سیم لحیم آلوسل برای لحیم کاری قطعات آلومینیومی به کار برده می‌شود. این سیم تنها برای همین آلیاژ ساخته شده و نباید برای مواد دیگری به جز آلومینیوم استفاده شود.

نکات مهم در خرید سیم لحیم

همانطور که گفته شد سیم لحیم در بازار به صورت حلقه‌های 100 تا 250 گرمی موجود است. بیشتر این سیم‌ها دارای ترکیبات 63 درصد قلع و 37 درصد سرب هستند. این ترکیبات از بهترین و با کیفیت‌ترین نوع سیم لحیم به شمار می‌رود. ضخامت سیم‌ها با هم متفاوت بوده و هرکدام برای شرایط و مکان خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای مثال سیم لحیم با قطر 0.8 تا 1 میلی‌متر برای محصولات روشنایی استفاده می‌شود. علاوه بر ضخامت، باید به کیفیت سیم نیز توجه کنید. در حال حاضر بهترین برندهای موجود در بازار برند آساهی، ساوبیت و بهینکس هستند. برای ارزیابی کیفیت سیم لحیم، در هنگام خرید باید به درصد قلع موجود آن توجه کنید. اگر مقدار درصد قلع در سیم لحیم نامناسب باشد، موجب افزایش دمای ذوب و زمان عملیات لحیم کاری می‌شود. همچنین توجه داشته باشید که قلع به کار رفته بازیافتی نباشد؛ قلع‌های بازیافتی موجب اتصالات کدر و شکننده شده و کیفیت کار را پایین می‌آورند. اگر لحیم کاری را در محیط کارگاهی و سربسته انجام می‌دهید، باید به مقدار سرب موجود در سیم لحیم توجه کنید. به دلیل خطرناک بودن سرب، در بسیاری از کشورها استفاده تجاری از آن ممنوع شده است. از این رو شرکت‌های تولید کننده سیم لحیم، آلیاژهایی همچون نقره و مس را جایگزین کرده و یا از درصد کمی سرب استفاده می‌کنند. سازمان Restriction of Hazardous Substances Directive بر روی آلیاژهای لحیم کاری که فاقد سرب هستند از نشان مخصوص خود استفاده می‌کند تا افراد بتوانند به راحتی آلیاژ بدون سرب را خریداری کنند.

انواع سیم لحیم با درصد قلع و سرب

بیشتر سیم لحیم‌‌ها از ترکیبات قلع و سرب ساخته می‌شوند. قلع و سرب جزو مواد اصلی و پایه بوده که از دیرباز در بیشتر سیم لحیم‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند. سیم لحیم با درصد قلع و سرب 63 و 37، جزو پرمصرف‌ترین انواع سیم لحیم به شمار می‌رود. با گذشت زمان و آشکار شدن عوارض سرب، بسیاری از کشورها استفاده از این ماده را در ساخت سیم لحیم ممنوع کردند. برای همین برخی از سیم لحیم‌ها به جای سرب از مواد جایگزینی چون نقره یا برنج ساخته می‌شوند.

انواع سیم لحیم را میتوان بر حسب وجود ماده سرب در آن دسته‌بندی کرد. سیم لحیم‌هایی که حاوی ماده سرب باشند، در دسته سیم لحیم سرب‌دار و سیم‌ لحیم‌هایی که فاقد ماده سرب باشند، در دسته لحیم‌های بدون سرب قرار می‌گیرند. بهترین سیم لحیم باید از دمای ذوب پایین و مناسبی برخوردار باشد و بتواند در زمان کوتاهی ذوب شود. از آنجایی که سیم لحیم با درصد قلع و سرب 63.37 از دمای ذوب پایینی برخوردار است، جزو بهترین سیم‌های لحیم شناخته می‌شود. دمای ذوب پایین سیم لحیم باعث می‌شود تا سیم خیلی سریع‌ در محل ذوب شده و اتصال برقرار گردد. این امر موجب می‌شود تا به قطعات برد آسیبی وارد نشود و از سوختگی و آسیب‌دیدگی آنها جلوگیری شود.

بهترین مارک سیم لحیم

سیم لحیم جزو محصولاتی است که در برندهای مختلفی در بازار موجود است. در حال حاضر دو برند بهینکس و آساهی جزو بهترین مارک‌های سیم لحیم هستند و درصد فروش زیادی از سیم‌های لحیم را به خود اختصاص داده‌اند. با این که هر دوی این برندها جزو با کیفیت‌ترین برندهای موجود در بازار به شمار می‌روند، اما از نظر قیمتی با هم تفاوت دارند. برند آساهی یک برند مالزیایی بوده که قیمت آن بر حسب نرخ دلار محاسبه می‌شود. اما برند بهینکس یک برند ایرانی و تولید داخلی است و قیمت پایین‌تری نسبت به آساهی دارد. برای همین بسیاری از افراد جهت کاهش هزینه‌های خود، از سیم لحیم بهینکس به جای سیم لحیم آساهی استفاده می‌نمایند.

مشخصات سیم لحیم خوب

سیم لحیم باید از نقطه ذوب پایینی برخوردار باشد و خیلی زود در محل اتصال ذوب شود. در صورتی که سیم لحیم دمای ذوب بالایی داشته باشد، زمان بیشتری برای ذوب آن نیاز است. این امر سبب می‌شود تا در حین ذوب شدن سیم لحیم، به قطعات حساس آسیب وارد شود. خصوصیت دیگر سیم لحیم خوب این است که باید از درصد قلع بالایی برخوردار باشد. وجود قلع بالا در سیم لحیم‌های سرب دار، باعث می‌شود تا میزان سرب در آن کاهش پیدا کرده و اشخاص در معرض آسیب‌های کمتری از ماده سرب قرار بگیرند.

جایگزین سیم لحیم

سیم لحیم یکی از ابزارهای مهم برای لحیم کاری و اتصال قطعات به هم است. در صورتی که این قطعه موجود نباشد، نمیتوان یک لحیم کاری با کیفیت و موفق انجام داد. برای همین افرادی که قصد انجام لحیم کاری دارند، باید از یک سیم لحیم مناسب جهت انجام این کار برخوردار باشند. با وجود اینکه نمیتوان جایگزینی برای سیم لحیم در نظر گرفت، اما عده‌ای معتقدند که میتوان از یک قطعه سیم مسی تک هسته‌ای (با قطر 0.5 سانتی‌متر) جهت این کار استفاده کرد. استفاده از سیم مسی برای این کار دردسرهای خود را دارد و ممکن است نتیجه مطلوبی را در برنداشته باشد. بنابراین به جای اینکه به دنبال جایگزین سیم لحیم باشید، سعی کنید از بهترین سیم لحیم‌های موجود در بازار برای مونتاژ و دمونتاژ قطعات خود استفاده نمایید.

جنس سیم لحیم

سیم لحیم از آلیاژهای قلع و سرب ساخته می‌شود. در این میان ترکیبات قلع و سرب در نسبت‌های 60 درصد قلع و 40 درصد سرب و همچنین 63 درصد قلع و 37 درصد سرب جزو رایج‌ترین درصدهای سیم لحیم شناخته شده‌اند. این لحیم‌ها در بازه دمایی 361 تا 421 درجه ذوب می‌شوند و هر چقدر درصد سرب سیم بیشتر باشد، نقطه ذوب سیم لحیم بالاتر خواهد بود. بنابراین هنگام خرید سیم لحیم، به درصد ترکیبات درج شده بر روی آن توجه داشته باشید. انواع لحیم را میتوان به سه نوع اصلی تقسیم کرد: پایه سرب، بدون سرب و فلاکس. با اینکه سیم لحیم‌های سرب‌دار عوارض زیادی دارند، اما قابل اعتماد هستند و با آنها میتوان لحیم کاری را به بهترین شکل ممکن انجام داد. بیشتر این سیم‌ها در اموری چون هوافضا یا الکترونیک پزشکی نسبت به دیگر انواع سیم لحیم ترجیح داده می‌شوند.

سیم لحیم کاری

جهت چسباندن قطعات به هم و یا اتصال قطعات به برد الکترونیکی، باید از سیم لحیم کاری استفاده کرد. کاربردهای این سیم بسیار گسترده بوده و از آن بیشتر در صنعت الکترونیک و مکانیک و ساخت تجهیزاتی چون رادیاتور، تعمیر و کار بر روی ورق‌های فلزی استفاده می‌شود. همچنین این ماده در اموری چون زیورآلات و ویترای نیز کاربرد دارد.

آشنایی با فرایند لحیم کاری

لحیم کاری یک راه معمول و متداول برای جوش دادن دو یا چند قطعه فلزی است. برای این کار نیاز به ابزارهای خاصی است که مهمترین آن هویه لحیم کاری، فلاکس و لحیم است. معمولا هویه‌ها دارای نوک قابل تعویض هستند و در صورتی که نیاز به تعویض پیدا شود، می‌توان به راحتی آنها را جایگزین کرد. علاوه بر این لوازم می‌توانید از لوازم جانبی‌های دیگری مانند استند، اسفنج‌های برنجی، وکیوم یا قلع کش و هواکش لحیم کاری برای سهولت در کار استفاده کنید.

سوالات متداول

 

1- سیم 63.37 بهتره یا 60.40؟

هرچقدر درصد سرب موجود در سیم لحیم کمتر باشد، ضررات آن نیز کمتر خواهد بود. همچنین وجود قلع بیشتر در سیم لحیم سبب مزایایی چون مقاومت در برابر خوردگی و زنگ زدگی میشود.

 

2- چرا سیم‌های لحیم بدون سرب گرونتر هستند؟

سیم های لحیم بدون سرب اغلب از مواد جایگزینی چون مس یا نقره برخوردار هستند. این مواد به دلیل اینکه نسبت به سرب کمتر یافت شده و یا جزو آلیاژهای گران به حساب می‌آیند، سبب افزایش قیمت فروش سیم لحیم می‌شوند.

 

3- چجوری بهترین برند سیم لحیم را تشخیص دهیم؟

برای این کار بهتر است از افرادی که شناخت کامل در این زمینه دارند، سوال کنید. برندهایی که شناخته شده‌تر و معتبرتر هستند، بیشترین سهم فروش بازار را به خود اختصاص می‌دهند.