روش صحیح لحیم کاری

لحیم کاری یکی از مهمترین کارها در صنعت الکترونیک است. از این کار برای اتصال دو یا چند قطعه فلزی به یکدیگر استفاده می‌شود. در واقع فرایند لحیم کاری به گونه‌ای است که یک اتصال دائمی در محل‌های موردنظر ایجاد خواهد شد. در این مطلب قصد داریم تا در رابطه با روش صحیح لحیم کاری و چگونگی انجام آن اطلاعاتی را در اختیارتان قرار دهیم.

آشنایی بیشتر با لحیم کاری

لحیم کاری یکی از اصولی است که تمام افرادی که در صنعت الکترونیک و الکتریک مشغول به کار هستند، باید بلد باشند. به طور مثال لحیم کاری قطعات smd باید با تمرین و تلاش بسیار صورت گیرد تا مهارت کافی را در این زمینه کسب کنیم بنابراین افرادی که می‌خواهند وارد دنیای الکترونیک شوند، باید نسبت به یادگیری این مهارت ضروری اقدام کنند. شاید کار با هویه امری ساده و عادی به نظر برسد، اما برای اینکه کار به بهترین نحو ممکن انجام شود، باید نکات زیادی در نظر گرفته شود. اتصالی که در لحیم کاری ایجاد می‌شود، یک اتصال دائمی از نوع اندروالسی است؛ ولی در جوشکاری با قوس الکتریکی نوع اتصال کوالانسی خواهد بود. برای همین اتصال در لحیم کاری بسیار قوی‌تر و دائمی خواهد بود. برای انجام فرایند لحیم کاری نیاز به ابزارهای خاصی است که مهمترین آن هویه است. در ادامه به ابتدایی‌ترین و مهمترین لوازم برای لحیم کاری اشاره خواهیم داشت.

هویه

هویه ابزاری رایج و پرکاربرد است که برای لحیم کردن قطعات گوناگونی مانند کابل، سیم، فیش، کانکتور و…  استفاده می‌شود. این ابزار معمولا شامل یک دسته عایق، نوک فلزی (قابل تعویض یا غیر قابل تعویض) و یک المنت است. نوک هویه با داغ شدن و انتقال گرما، سبب ذوب سیمی می‌شود که بین دو قطعه قرار گرفته و موجب برقراری اتصال بین آنها خواهد شد. هویه‌ها در انواع مختلفی تولید می‌شوند و طیف گسترده‌ای دارند. افراد باید براساس نیاز و پروژه خود بهترین هویه را برای خرید انتخاب کنند، زیرا هویه مناسب افراد مبتدی و حرفه ای با یکدیگر متفاوت است. برخی از هویه‌ها بسیار پیشرفته هستند و قابلیت انتخاب توان و تنظیم دمای هویه را دارند. بهترین معیار برای خرید هویه، توجه به میزان توان آن است که با پارامتر W مشخص شده است. برای لحیم کاری بردهای با ظرافت و قطعات الکترونیکی بهتر است از هویه‌های با توان 30 تا 40 وات استفاده کنید. هویه 60 وات برای لحیم شدن قطعات الکترونیکی نیز مناسب می‌باشد. از هویه‌هایی که دارای توان 100 یا بیش از آن هستند نیز می‌توانید برای لحیم کاری کانکتورها و سیم‌ها استفاده کنید. نوک هویه مهمترین بخش دستگاه بوده و باید به خوبی از آن نگهداری شود. برای تمیز کردن نوک هویه می‌توانید از سمباده‌های مخصوص در بازار استفاده کنید.

روغن لحیم

 

 

روغن لحیم برای یک لحیم کاری با کیفیت و تمیز بسیار کاربردی است. این ماده خاصیت آنتی اکسید داشته و برای پاک کردن محل از هرگونه کثیفی و آلودگی به کار برده می‌شود. برخی از سیم‌های لحیم حاوی روغن هستند و نیازی به روغن لحیم به طور مجزا ندارند. روغن لحیم با نام‌های دیگری همچون مایع فلاکس یا خمیر لحیم نیز شناخته می‌شود.برای آشنایی بیشتر با کاربرد های روغن لحیم به مقاله ی روغن لحیم چیست و چه کاربردی دارد مراجعه کنید.

سیم لحیم

سیم لحیم سومین وسیله‌ای است که باید در لحیم کاری داشته باشید. این وسیله در محل ذوب لحیم به کار برده شده و علاوه بر اتصال دو قطعه، آنها را پوشش می‌دهد. زمانی که سیم لحیم حرارت ببیند، ذوب شده و یک دود از آن تولید می‌شود. به دلیل اینکه اکثر این سیم‌ها از سرب تشکیل شده‌اند، بهتر است حتما از ماسک استفاده کرده و یا لحیم کاری را در فضای باز انجام داد. سیم لحیم در ضخامت‌های مختلفی در بازار موجود است و باید بر اساس کاربرد سیم لحیم بهترین اندازه آن انتخاب شود. بهترین نوع سیم لحیم نوع 63 درصد آن است که از 63 درصد قلع و 37 درصد سرب تشکیل شده است.

آموزش درست و اصولی لحیم کاری

پیش از هر چیز باید لوازم موردنیاز لحیم کاری را آماده کنید. حتما برای این کار از یک هویه با حرارت و توان مناسب استفاده کنید. بهترین هویه دستگاهی است که دارای کنترل کننده دما، قدرت بالا و سیستم کنترل ایمنی تخلیه الکترواستاتیک باشد. تمام لوازم را آماده کرده و مراحل زیر را انجام دهید.

1. در ابتدای کار تمام سطوح و قطعات برد مانند پایه‌های آی سی را تمیز کاری کنید. تمیز بودن موجب یک لحیم کاری عالی و باکیفیت خواهد شد. هر چقدر محل موردنظر عاری از هرگونه آلودگی و گرد و غبار باشد، نتیجه کار بهتر و مطلوب‌تر خواهد شد. برای تمیز کردن سطوح و قطعات باید از روغن لحیم مرغوب استفاده کنید.
2. لحیم کاری از طریق نوک هویه انجام می‌شود و برای همین باید در نگهداری آن کوشا بود. نوک هویه قطعه‌ای است که معمولا قابل باز شدن و تعویض است و در صورتی که دچار مشکل و تغییر شکل شود، می‌توان آن را عوض کرد. زمانی که نوک هویه به گرما و حرارت موردنظر برسد، باید آن را بر روی قطعات الکترونیکی قرار بدهیم تا گرما به آنجا منتقل شود.
3. مرحله بعدی به قرار دادن سیم لحیم و آغشته کردن محل به روغن لحیم کاری اختصاص دارد. بسیاری به جای استفاده از روغن لحیم، به همان سیم اکتفا می‌کنند. سیم لحیم را در یک دست و هویه را با دست دیگر بگیرید. سیم لحیم را بین هویه و پایه قطعه موردنظر قرار دهید. سپس هویه را به آن نزدیک کنید تا افزایش دما موجب تبخیر روغن یا داغ شدن سیم لحیم شود. سیم لحیم در محل ذوب شده و محل اتصال قطعات فلزی را پوشش می‌دهد.
4. هویه را باید تا مادمی که لحیم مذاب اطراف را کاملا پر می‌کند، در آنجا نگه داشت. سپس هویه و سیم لحیم را از محل برداشته و کمی صبر کنید تا اتصال سفت و خنک شود. در صورتی که اتصال در محل برقرار نشود، یعنی سطح از قبل به خوبی پاکسازی و تمیز نشده بوده است.
5. اگر سطح نهایی محل لحیم کاری شده براق و یکنواخت باشد، یعنی کار به خوبی و درست انجام شده است.

نکات لازم برای اجرای یک لحیم کاری با کیفیت

برای اینکه یک لحیم کاری خوب و باکیفیت داشته باشید، حتما به نکات زیر توجه کنید:

• تمیز بودن سطح اولین نکته‌ای است که باید به آن توجه کرد؛ چرا که در صورت آلوده بودن سطوح، لحیم کاری به درستی صورت نخواهد گرفت.
• دومین نکته توجه به سرعت کار است. در این کار باید سرعت عمل خوبی داشته باشید و خیلی زود مراحل را انجام دهید. در صورتی که سرعت کار پایین باشد، به دلیل حرارت زیاد هویه ممکن است قطعات برد آسیب ببینند.
• برای اینکه بتوانید از اجزای حساس مدار محافظت بیشتری داشته باشید، بهتر است از دستگاه‌های خنک کننده یا هیتر سینک استفاده کنید. این لوازم موجب خنک شدن قطعات حساسی مانند دیود و ترانزیستور خواهند شد.
• برای مهارت بیشتر در لحیم کاری حتما تمرین کافی داشته باشید و سعی کنید نمونه‌های بیشتری در این زمینه را مشاهده کنید.
• بعد از پایان کار نوک هویه را با مواد یمانند سمباده، سوهان یا اسفنج به خوبی تمیز کنید. در صورتی که این کار انجام نشود، نوک هویه به مرور تغییر شکل داده و دیگر کارایی اولیه را نخواهد داشت.
• پس از پایان کار و زمانی که تمام لوازم خنک شدند، نسبت به جابجایی و حمل آنها اقدام کنید.
• برای جلوگیری از اکسید شدن نوک هویه، می‌توانید از آب‌بندی سر هویه با قلع استفاده کنید. این اکسیدشدگی در دمای کاری بیش از 500 درجه سانتی گراد رخ می‌دهد. اکسیدشدگی سبب فرسایش بیش از حد هویه و خرابی در لحیم کاری خواهد شد.
• اگر لحیم انجام شده دچار شکستگی شود، ایراد از تمیز نبودن سطح، اندازه نامناسب هویه و ضخامت سیم لحیم است. پس حتما به این موارد در هنگام کار دقت داشته باشید.

آموزش لحیم کاری با روغن لحیم

یکی از مواردی که در لحیم کاری باید به آن توجه داشته باشید، استفاده صحیح از روغن لحیم است. روغن لحیم باید در زمان و محل مناسبی استفاده شود تا بهترین نتیجه را داشته باشد. برای استفاده از روغن لحیم، باید پیش از شروع به لحیم کاری از آن استفاده کنید و سطح مورد نظر خود را با آن آغشته نمایید. مقدار روغن لحیم نباید بیش از حد زیاد یا کم باشد؛ چرا که در این شرایط اثر آن چنانی در کار نخواهد داشت. پس از آغشته کردن محل اتصال به روغن لحیم، می‌توانید هویه داغ شده را به آن نزدیک کنید تا تمام مواد اضافی توسط روغن لحیم از محل دور شود. با این کار هم مواد زائد و آلودگی‌ها از محل پاک می‌شوند و هم میزان رطوبت سطح افزایش پیدا می‌کنند. افزایش میزان رطوبت در شکل‌گیری لحیم و اتصال بهتر نقش زیادی دارد.

مراحل لحیم کاری

 

 

برای انجام لحیم کاری به بهترین شکل ممکن، باید مراحل آن را به ترتیب انجام دهید. به طور کلی مراحل لحیم کاری شامل موارد زیر می‌باشد:

• آماده کردن کلیه تجهیزات و ابزارهای لحیم کاری همچون هویه با توان مناسب، سیم لحیم در ضخامت مناسب، روغن لحیم یا فلاکس، قلع کش و…
• پس از آماده کردن لوازم لحیم کاری، باید در ابتدا سطح مورد نظر را با روغن فلاکس یا روغن لحیم آغشته نمایید.
• سپس در یک دست هویه داغ و در دست دیگر سیم لحیم را گرفته و به محل اتصال نزدیک کنید.
• با برخورد سیم لحیم با سطح مورد نظر و اعمال حرارت از طریق هویه، اتصال به خوبی شکل خواهد گرفت.
•  پس از پایان کار، باید کمی صبر کنید تا لحیم شکل گرفته به خوبی سرد شود. در این زمان کار لحیم کاری به پایان رسیده و می‌توانید قلع‌های اضافی برد را با ابزاری چون قلع کش حذف نمایید.

روش صحیح لحیم کاری با هویه

برای انجام لحیم کاری به طور صحیح، باید یک هویه با حرارت بالا و مناسب در اختیار داشته باشید. هویه‌ها در توان‌های مختلفی در بازار موجود هستند که باید بر اساس نوع پروژه از توان مناسب آن استفاده شود. بهترین هویه‌های موجود در بازار، هویه‌هایی هستند که از المنت قوی برخوردارند و در ظرف مدت کوتاهی داغ می‌شوند. با در اختیار داشتن هویه مناسب، می‌توانید به لحیم کاری بپردازید و این کار را با بهترین کیفیت ممکن انجام دهید.

بهترین روش لحیم کاری

 

 

بهترین روش لحیم کاری، شامل استفاده از هویه و سیم لحیم در ضخامت مناسب است. ضخامت سیم لحیم در کیفیت لحیم کاری بسیار تاثیر دارد و باید در اندازه و ضخامت مناسبی انتخاب شود. سیم‌های لحیم در ضخامت‌های مختلفی موجودند و از قطرهای بسیار کوچک تا بزرگ موجود می‌باشند. سیم لحیم نازک، برای قطعات کوچک همچون قطعات موبایلی و سیم لحیم ضخیم، برای قطعات بزرگ‌تر کاربرد دارد. بنابراین جهت خرید سیم لحیم، باید به نوع پروژه خود دقت داشته باشید و آن را در اندازه و ضخامت مناسب خریداری نمایید. در صورتی که قصد انجام لحیم کاری با سرعت بالا داشته باشید، می‌توانید به جای روغن لحیم، از سیم لحیم حاوی روغن یا فلاکس استفاده نمایید.

تجهیزات دیگری که بهتر است برای لحیم کاری در اختیار داشته باشید

 

 

• پایه نگهدارنده هویه

پایه هویه یکی از لوازم کاربردی است که هنگام لحیم کاری نقش موثری دارد. این وسیله که در اشکال و برندهای مختلفی موجود است، دارای محل خاصی برای قرارگیری هویه است. زمانی که فرد بخواهد به هویه استراحت داده و از آن استفاده ننماید، می‌تواند آن را در پایه هویه قرار دهد. در واقع پایه نگهدارنده هویه، برای تسلط بیشتر کاربران و حفظ ایمنی حین کار می‌باشد. با قرار گرفتن هویه بر روی پایه مخصوص، از برخورد هویه با سطح میز و سایر اجسام جلوگیری شده و دوام و طول عمر نوک هویه افزایش پیدا می‌کند. برخی از پایه‌های نگهدارنده هویه، به همراه ابر مخصوصی ارائه می‌شوند که از آن برای پاک کردن نوک هویه میتوان استفاده کرد. در صورتی که پایه هویه دارای ابر و اسفنج نباشد، باید آن را به صورت جداگانه خریداری نمایید.

• پد یا اسفنج تمیز کننده نوک هویه

یکی دیگر از لوازم مورد نیاز برای لحیم کاری، پد یا اسفنج مخصوص تمیزکاری نوک هویه است. نوک هویه یکی از بخش‌های مهم آن بوده که باید همواره از ظاهر تمیزی برخوردار باشد. در صورتی که نوک هویه از مواد اضافی و هر نوع آلودگی برخوردار باشد، عمل انتقال گرما به خوبی صورت نگرفته و در نتیجه فرایند لحیم کاری با کیفیت مناسبی انجام نمی‌شود. برای همین پیش و پس از لحیم کاری، باید برای تمیز کردن نوک هویه اقدام کرد. برای این کار باید از اسفنج‌های مخصوصی که در بازار موجود می‌باشد استفاده کرد. اسفنج نسوز مرطوب، اسفنج خشک، سیم پاک کننده و احیا کننده از جمله لوازم مناسب برای پاک کردن نوک هویه هستند. کافیست نوک هویه را بر روی یکی از این مواد بکشید تا مواد اضافی جذب آن شود. پس از پاک شدن نوک هویه می‌توانید از آن برای لحیم کاری استفاده نمایید.

• گیره لحیم کاری

 

 

 

در صورتی که تازه کار هستید و یا قصد دارید با دقت بیشتری به لحیم کاری بپردازید، می‌توانید از گیره‌های مخصوص لحیم کاری استفاده نمایید. این گیره‌ها به گونه‌ای هستند که میتوان برد الکترونیکی را روی آن قرار داده تا تسلط بیشتری بر روی کار حاصل شود. در واقع افرادی که ممکن است در حین کار دچار خطا شده و باعث جابجایی برد الکترونیکی شوند، می‌توانند از گیره لحیم کاری برای این کار استفاده نمایند. با قرار گرفتن برد الکترونیکی بر روی گیره لحیم کاری، سطح کار ثابت مانده و کیفیت و امنیت کاری افزایش پیدا خواهد کرد.

• قلع کش

یکی از معضلاتی که ممکن است در پایان لحیم کاری با آن روبرو شوید، وجود حجم زیادی از قلع بر روی برد الکترونیکی است. وجود قلع اضافی بر روی برد، سبب ظاهر ناخوشایند آن و همچنین مشکلات دیگری خواهد شد. بنابراین بهتر است در کنار خرید سایر لوازم، از خرید قلع کش غافل نشوید. با این وسیله می‌توانید تمام قلع و لحیم‌های اضافی روی مدار را بردارید و به آن ظاهر زیبا و تمیزی ببخشید. برای این کار کافیست محل قلع را در ابتدا با هویه گرم کرده و سپس با قلع کش، قلع‌های اضافی را به درون آن بکشید.

 

 سوالات متداول 

1- از کجا بهترین هویه را تشخیص دهیم؟

برای تشخیص بهترین هویه، به نوع پروژه خود توجه داشته باشید و آن را بر اساس پروژه خود در نظر بگیرید. برای مثال جهت کار روی پروژه‌های معمول و کوچک، هویه‌های کم وات مناسب هستند.

 

2- تمیز کردن نوک هویه به چه شکل باید باشد و چه موقع بهترین کار برای تمیزکاری آن است؟

برای تمیز کردن نوک هویه، حتما پیش از شروع به کار و در پایان کار اقدام کنید. این کار باعث می‌شود تا نوک هویه همواره تمیز مانده و از خرابی زودرس آن جلوگیری شود. برای تمیز کردن نوک هویه هم میتوانید از انواع اسفنج‌ یا سیم‌های مخصوص موجود در فروشگاه گیت الکترونیک استفاده کنید و نوک هویه را با آنها به خوبی تمیز کنید.

 

3- آیا هویه‌های استیشن با هویه‌های معمولی برای کار روی بردهای کوچیک فرق دارند؟

هویه های استیشن از انواع هویه‌های حرفه ای با قابلیت تنظیم توان و وات هستند که از آنها میتوان بر روی بردهای مختلفی استفاده کرد.