برای انجام لحیم کاری نیاز است که در ابتدا ابزارهای لازم را آماده نماییم. در کنار هویه که مهمترین ابزار لحیم کاری است، نیاز به لوازم دیگری چون روغن لحیم می‌باشد. روغن لحیم یکی از مهمترین لوازم لحیم کاری به حساب آمده و نقش مهمی در کیفیت لحیم کاری دارد. برای همین لازم است پیش از شروع به لحیم کاری، یک روغن لحیم با کیفیت خریداری کنید و از آن استفاده نمایید. نحوه استفاده از روغن لحیم بسیار ساده است؛ تنها کافیست از زمان استفاده از آن و نحوه به کارگیری آن اطلاع داشته باشید. در ادامه این مطلب به نحوه کار با روغن لحیم و نقش آن در لحیم کاری اشاره خواهیم داشت.
روغن لحیم کاری چیست
پیش از هر چیز بهتر است با روغن لحیم بیشتر آشنا شوید. روغن لحیم یکی از حیاتی‌ترین لوازم لحیم کاری است و عملا بدون آن، انجام این فرایند به درستی امکانپذیر نخواهد بود. دلیل اهمیت این روغن به این خاطر است که در زمان اتصال، سطح را کاملا تمیز و عاری از هرگونه چربی و اکسیدی می‌نماید. همانطور که می‌دانید برای اتصال قطعات یا دو بخش رسانا به هم، سطح باید کاملا تمیز باشد و عاری از هرگونه گرد و غبار، چربی و کثیفی باشد. در صورتی که سطح قطعات تمیز نباشد، این مواد زائد باعث جلوگیری از اتصال درست خواهند شد و در کیفیت لحیم کاری تاثیر بدی خواهند گذاشت. بنابراین لازم است پیش از لحیم کاری، از روغن لحیم استفاده کرده تا سطح به خوبی تمیز شود. روغن لحیم حاوی ماده‌ای به نام کالیفون است که تمامی مواد زائد و اکسیدها را در خود حل می‌نماید.
خصوصیات و ویژگی‌های بهترین روغن لحیم
برای خرید روغن لحیم باید به نکات زیادی توجه داشته باشید. با توجه به این نکات میتوانید بهترین روغن لحیم را خریداری نمایید. روغن لحیم با کیفیت و مرغوب، دارای ویژگی‌هایی است که در زیر به آن اشاره می‌کنیم:
- روغن لحیم باید از نقطه ذوب پایین‌تری نسبت به خمیر قلع برخوردار باشد. چرا که زودتر ذوب شد آن، نفوذپذیری بیشتری به وجود خواهد آمد.
- روغن لحیم کاری باید از قدرت پخش و نفوذ خوبی در فلز برخوردار باشد. قدرت نفوذ بالای روغن سبب شده تا استحکام قوی و مناسبی در محل صورت بگیرد.
- بهترین روغن لحیم توانایی حل مواد زائد، گرد و غبار، چربی و تمامی مواد اکسید شده را دارد. بنابراین اگر پس از استفاده از روغن لحیم سطح همچنان از آلودگی برخوردار بود، یعنی روغن از کیفیت خوبی برخوردار نمی‌باشد.
- روغن لحیم با کیفیت، باید اثر خود را در طی فرایند لحیم کاری و پس از آن در محل به جا بگذارد.
- رنگ روغن باید کاملا شفاف باشد و دارای تیرگی و کدری نباشد.
آیا روغن لحیم جایگزینی دارد؟
به جای روغن لحیم میتوان از مواد دیگری چون روغن فلاکس (Flux) و یا سیم لحیم با روغن استفاده کرد.
-
روغن فلاکس
روغن فلاکس به روغن لحیم شباهت زیادی دارد و در بسیاری از خواص و ویژگی‌ها به آن شبیه است. برای همین برخی افراد به جای خرید روغن لحیم، به سراغ خرید روغن فلاکس می‌روند. از روغن فلاکس نیز پیش از شروع فرایند لحیم کاری استفاده می‌شود تا از بروز اکسیداسیون در محل اتصال جلوگیری شود. فلاکس در طی تماس با قلع، به آن شکل کروی داده و سبب ایجاد ظاهری بهتر برای آن می‌شود. در نتیجه لحیم شکل گرفته با روغن فلاکس، هم از کیفیت بالایی برخوردار بوده و هم ظاهر خوبی خواهد داشت. خصوصیت دیگر روغن فلاکس این است که از اتصال پایه قطعات به یکدیگر جلوگیری کرده و باعث افزایش تحمل گرمایی قطعات می‌شود. در نتیجه قطعات در برابر گرما و حرارت زیاد دچار آسیب و سوختگی نمی‌شوند.
-
سیم لحیم حاوی روغن
برخی از سیم‌های لحیم موجود در بازار، از روغن لحیم برخوردار هستند. این سیم‌ها در مغز و سراسر بخش خود، مقداری روغن لحیم دارند. افرادی که از این سیم‌ها برای لحیم کاری استفاده می‌کنند، دیگر نیازی به استفاده جداگانه از روغن لحیم نخواهند داشت؛ چرا که همان مقدار روغن موجود در سیم لحیم، نقش روغن لحیم را ایفا خواهد کرد. بنابراین سیم لحیم حاوی روغن را میتوان جایگزین مناسبی برای روغن لحیم در نظر گرفت.
ویژگی‌های فلاکس
از ویژگی‌های خاص ماده فلاکس میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- فرار بودن: فرار بودن فلاکس باید در حد متعادلی باشد تا حذف آسان حلال‌ها در مرحله پیش گرمایش صورت گیرد.
- فعال بودن: فلاکس توانایی حل اکسیدهای موجود بر روی سطح فلز را به خوبی دارد.
- رسانایی: برخی از فلاکس‌ها پس از پایان لحیم کاری در صورتی که به خوبی تمیز نشوند، اثر رسانایی ایجاد می‌کنند. خاصیت رسانای فلاکس باعث می‌شود تا اختلالات تصادفی در مدارهای آمپدانس بالا رخ دهد. برخی از روغن‌های لحیم نیز به طور متفاوتی مستعد ایجاد این مسائل هستند.
- قابلیت احتراق: بخارات فلاکس معمولا دمای خود اشتعال پایینی دارند. زمانی که فلاکس با یک سطح داغ تماس پیدا می‌کند، خطر آتش سوزی و احتراق ایجاد می‌شود.
تفاوت روغن لحیم و فلاکس
تفاوت روغن لحیم با روغن فلکس در این است که، بسته به کیفیت و برند روغن لحیم، ممکن است گاهی اثر آن بر روی برد باقی بماند و با هیچ حلالی پاک نشود. دلیل آن هم به خاطر مقاومت بالایی است که روغن لحیم در برابر پاک‌کننده‌ها دارد. اما روغن فلاکس اینگونه نبوده و اثر آن به راحتی از روی سطوح پاک خواهد شد.
-روغن لحیم از نقطه ذوب کمتری نسبت به فلاکس برخوردار است. برای همین مدت زمان ذوب شدن آن بسیار کمتر از فلاکس خواهد بود.
-هر دوی روغن‌ها برای صنایع گوناگونی مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ اما موارد مصرف روغن فلاکس از روغن لحیم بیشتر است.
تفاوت روغن لحیم و فلاکس در چه مواردی است؟
-
کیفیت کلی کار
اگر بخواهیم روغن لحیم و فلاکس را از نظر کیفیت کار بررسی کنیم، باید اشاره کرد که فلاکس سبب افزایش کیفیت کار می‌شود و به راحتی با حلال مناسب از روی برد الکترونیکی پاک می‌شود. این در حالی است که روغن لحیم مقاومت بیشتری در برابر پاک کننده‌ها و حلال‌ها دارد و خیلی سخت‌تر از روی سطوح برد پاک می‌شود. همین عامل سبب شده تا کیفیت کار با فلاکس افزایش پیدا کرده و آسیب کمتری به قطعات لحیم شده وارد شود. همچنین میتوان بسته به شرایط و برد، از فلاکس در یکی از حالات جامد، مایع و خمیری استفاده کرده و بهترین نتیجه را از آن دریافت کرد.
-
تفاوت از نظر قیمتی
مدیریت هزینه برای افراد تعمیرکار بسیار مهم است. چرا که هر مرحله و هر وسیله لازم برای لحیم کاری، قیمت متفاوتی دارد و باید برای تمام آنها هزینه لازم در نظر گرفته شود. در رابطه با قیمت روغن لحیم و فلاکس باید اشاره کرد که فلاکس از قیمت پایین‌تری برخوردار است و مقرون به صرفه است. همچنین از آنجایی که کیفیت کار نهایی با آن بالاتر از روغن لحیم است، عده‌ای آن را بر روغن لحیم ترجیح می‌دهند.
-
تفاوت از نظر نقطه ذوب
از دیگر تفاوت‌های روغن لحیم و فلاکس باید به نقطه ذوبشان اشاره کرد. فلاکس‌ها از نقطه ذوب بالاتری نسبت به روغن لحیم برخوردار هستند و همین خصوصیت باعث شده تا برای ذوب شدنشان به انرژی بیشتری نیاز باشد. البته این موضوع نکته کاملا منفی نیست. چرا که نقطه ذوب بالا باعث می‌شود تا پروسه ذوب شدن به آرامی صورت گیرد و بر روی دقت و ظرافت کار تاثیر زیادی داشته باشد. همچنین فلاکس قادر است تا دما و حرارت را به طور یکنواختی روی سطوح پخش کند که این عامل بر جلوگیری از سوختن قطعات نقش زیادی دارد.
-
شرایط تمیزکاری نوک هویه
به عنوان آخرین تفاوت روغن لحیم و فلاکس میتوان به تمیز کردن نوک هویه اشاره کرد. روغن فلاکس نقش موثرتری در حذف مواد اضافی بر روی نوک هویه دارد و می‌تواند به خوبی آلودگی‌های موجود بر روی نوک را پاک کند. این در حالی است که روغن لحیم می‌تواند منجر به اکسید شدن مواد روی نوک شود و حتی برخی از مواقع به آن آسیب برساند. از این رو بسیاری از افراد روغن فلاکس را برای تمیز کردن نوک هویه مفیدتر می‌دانند.
نحوه کار با روغن لحیم به چه صورت است؟
توجه داشته باشید زمان استفاده از روغن لحیم بسیار مناسب است. از این روغن باید پیش از عمل لحیم کاری استفاده کرده و محل اتصال را به خوبی با آن آغشته کرد. پس از آن میتوان هویه را به سطح نزدیک کرده تا عمل لحیم به خوبی صورت بگیرد. با نزدیک کردن هویه به محل روغن‌کاری شده، روغن به کنار رفته و تمامی سطح از مواد زائد پاک می‌شود. در صورتی که فراموش کردید روغن لحیم را پیش از شروع فرایند به کار ببرید، به هیچ وجه در حین کار از آن استفاده نکنید. دلیل آن هم این است که روغن لحیم از ذوب شدن قلع جلوگیری می‌کند و باعث ایجاد اختلال در لحیم کاری می‌شود. علاوه بر موردی که ذکر شد، از روغن لحیم میتوانید بعد از پایان لحیم کاری برای تمیز کردن نوک هویه نیز استفاده نمایید.
روغن لحیم برای چیست و چه کاربردی دارد؟
کاربرد اصلی روغن لحیم در فرایند لحیم کاری است؛ اما از این ماده علاوه بر فرایند لحیم کاری، در امور دیگری هم استفاده می‌شود. برای مثال از روغن لحیم در صنعت موسیقی استفاده زیادی می‌شود. برخی مقداری از این روغن را بر روی ساز می‌زنند تا نوازنده هنگام کار با ساز، دچار لیزخوردگی و مشکلات دیگر نشود. همچنین با وجود روغن لحیم بر روی ساز، از ایجاد صدای جیغ جلوگیری خواهد شد. علاوه بر این، از ماده کالیفون که ماده اصلی روغن لحیم کاری است در صنایع مختلفی استفاده می‌شود. صنایع رنگ و پوشش، چسب، مهر و موم، صنایع کاغذسازی، لاستیک مصنوعی و … از جمله صنایعی هستند که در آنها از ماده کالیفون استفاده می‌شود.
آیا روغن لحیم برای سلامتی ضرر دارد؟
همانطور که می‌دانید هنگام لحیم کاری مقداری دود از محل اتصال بلند می‌شود که استنشاق آن برای بدن مضر است. در واقع زمانی که نوک هویه به محل اتصال نزدیک می‌شود، با اعمال گرما به روغن لحیم و سیم لحیم یک بخار و دود از آن ایجاد می‌شود. این دود حاوی ماده سرب بوده که برای سلامتی بدن انسان مضر می‌باشد. برای همین است که به افراد توصیه می‌شود هنگام لحیم کاری حتما موارد ایمنی را رعایت کنند و از ماسک مخصوص و تهویه هوای مطبوع در محیط استفاده نمایند. با این کار استنشاق بخار تولید شده به حداقل رسیده و فرد دچار مشکل جدی نخواهد شد. توجه داشته باشید در صورتی که در منزل به لحیم کاری می‌پردازید، روغن لحیم را از دسترس کودکان خود دور نگه دارید؛ چرا که این ماده حاوی مواد شیمیایی مضر است و باعث اثرات جبران‌ناپذیری بر روی افراد می‌شود.
انتخاب روغن لحیم مناسب
روغن لحیم به سه صورت رزین، محلول در آب و دارای پاک‌کننده در بازار یافت می‌شود. هر کدام از این مواد از ترکیبات شیمیایی خاصی ساخته شده‌اند و برای اجزا و بردهای مخصوصی به کار می‌روند. برای همین برای خرید روغن لحیم باید به اجزای و نوع برد خود توجه داشته باشید. برای مثال در لحیم کاری موجی، روغن لحیم حلال انتخاب مناسبی برایتان خواهد بود. با انتخاب هر یک از این روغن‌ها، میتوانید از بروز اکسیداسیون در محل اتصال جلوگیری کنید و یک لحیم با کیفیت و تمیز ایجاد نمایید.
جمع بندی
در این مطلب به طور کامل به بررسی روغن لحیم و نحوه استفاده از آن در لحیم کاری (Use Soldering Flux) پرداختیم. همانطور که گفته شد روغن لحیم یکی از مهمترین لوازم لحیم کاری بوده و بدون آن نمیتوان به انجام این فرایند پرداخت. البته روغن لحیم جایگزین‌هایی چون روغن فلاکس، خمیر قلع و سیم لحیم حاوی روغن دارد که در صورت نبود روغن لحیم، میتوان از آنها استفاده کرد. روغن لحیم باعث حذف مواد زائد از سطوح شده و از بروز اکسیداسیون در محل جلوگیری خواهد کرد. زمان استفاده از روغن لحیم پیش از شروع فرایند لحیم کاری است و نباید از آن در حین کار یا پایان کار استفاده کرد؛ چرا که به کارگیری روغن لحیم در زمان انجام لحیم کاری، سبب ایجاد لحیم سرد و بی‌کیفیت خواهد شد.
سوالات متداول
1.چگونه بهترین روغن لحیم را تشخیص دهیم؟
بهترین روغن لحیم نقطه ذوب مناسبی دارد و از قدرت پخش و نفوذ بالایی در فلز برخوردار می‌باشد.
2.در صورتی که پس از استفاده از روغن لحیم سطح همچنان آلوده باشد، چه کار باید کرد؟
بهترین روغن لحیم توانایی خوبی در حل مواد زائد و گرد و غبار دارد. برای همین اگر پس از استفاده از روغن همچنان شاهد آلودگی سطح بودید، یعنی روغن لحیم کیفیت خوبی ندارد و باید تعویض شود.
3. فلاکس بهتر است یا روغن لحیم؟
هر یک از این مواد خصوصیاتی دارند که با توجه به آنها میتوانید بهترین گزینه را برای پروژه خود در نظر بگیرید.
