دلیل سیاه شدن نوک هویه از چیست؟

هویه ابزاری پرکاربرد در لحیم‌کاری است که از طریق حرارت، فلزات را ذوب کرده و اتصال آن‌ها را امکان‌پذیر می‌کند. نوک هویه نیز بخش فلزی هویه است که به طور مستقیم با فلز موردنظر تماس پیدا می‌کند.

سیاه‌ شدن نوک هویه یک پدیده رایج در لحیم‌کاری می‌باشد که می‌تواند بر کیفیت کار شما تأثیر بگذارد. در این مقاله، به بررسی علل سیاه شدن نوک هویه و راهکارهای جلوگیری از آن می‌پردازیم.

اهمیت نوک هویه در لحیم‌ کاری

همان‌طور که گفته شد نوک هویه از مهم‌ترین اجزای هویه است. زمانی که المنت دستگاه هویه داغ می‌شود، گرمای لازم برای داغ‌شدن نوک هویه فراهم خواهد شد. با داغ‌شدن نوک هویه می‌توان هویه را به محل موردنظر نزدیک کرده تا گرمای آن سبب ذوب سیم لحیم و اتصال شود. به همین دلیل نوک هویه از اهمیت زیادی برخوردار بوده و تقریباً نیمی از فرایند لحیم کاری به سالم‌بودن نوک هویه وابسته است.

ازآنجایی‌که نوک هویه باید به‌گونه‌ای باشد که بر اثر اعمال حرارت دچار سوختگی و تغییر شکل نشود، معمولاً شرکت‌های سازنده، در ساخت نوک هویه از موادی استفاده می‌کنند که سبب نسوز بودن نوک هویه می‌شود. علاوه بر این نوک هویه باید طوری باشد که با چسبیدن قلع به آن، به‌خوبی پاک و تمیز شود.

انواع نوک هویه

بنا بر موارد ذکر شده، نوک هویه، بخش فلزی انتهایی هویه است که با گرم‌شدن، عمل لحیم‌کاری را انجام می‌دهد؛ بنابراین انتخاب نوک هویه مناسب، نقشی کلیدی در کیفیت و سهولت لحیم‌کاری دارد و تنوع زیادی در نوک هویه‌ها وجود دارد که هر کدام برای کاربردی خاص طراحی شده‌اند؛ لذا از انواع نوک هویه می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

انواع نوک هویه از نظر جنس

هویه ها از نظر جنس ساختار به گروه‌های مختلفی ازجمله موارد زیر تقسیم می‌شوند:

• نوک هویه مسی: این نوع نوک هویه رایج‌ترین نوع است و برای لحیم‌کاری‌های عمومی مناسب می‌باشد. رسانایی گرمایی بالایی دارد و به‌سرعت گرم می‌شود.
• نوک هویه آهنی: این نوع نوک هویه برای لحیم‌کاری قطعات بزرگ و ضخیم مناسب است. مقاومت بالایی دارد و دیرتر فرسوده می‌شود.
• نوک هویه سرامیکی: این نوع نوک هویه برای لحیم‌کاری قطعات حساس و ظریف مناسب است. حرارت را به طور یکنواخت پخش می‌کند و از آسیب به قطعات جلوگیری می‌کند.

انواع نوک هویه از نظر شکل

• نوک هویه سر صاف و سر کج: نوک هویه سر صاف یکی از پرمصرف‌ترین نوک‌های هویه است. این نوک هویه از سر گردی برخوردار است و برای کار بر روی قطعات ظریف و موبایلی گزینه مناسبی می‌باشد. نوک هویه‌های سر صاف از اندازه‌های مختلفی برخوردارند و باید بر اساس دستگاه هویه و نوع پروژه، اندازه مناسب آن را خریداری کرد. هر چقدر سطح نوک هویه بیشتر باشد، انتقال توان حرارتی آن بیشتر خواهد بود.
• نوک هویه اریب: این نوع از نوک‌های هویه از سری اریبی برخوردارند و یک برش مورب دارند. ازآنجایی‌که سطح این نوع نوک هویه نسبتاً زیاد است، انتقال توان حرارتی بالایی دارند. از نوک هویه اریب بیشتر برای مونتاژ قطعات SMD با تعداد پایه بالا استفاده می‌شود.
• نوک هویه کاتری: ازآنجایی‌که این نوک به شکل کاتر تیز می‌باشد، به این نام معروف شده است. این نوک‌ها به‌صورت مورب از هر دو طرف برش خورده‌اند و سطح نوک آنها کوچک‌تر و نازک‌تر است. به دلیل نوک‌تیز بودن نوک‌های کاتری، از آنها برای سطوح کوچک، ترمیم کابل و تمیزکردن پایه‌های شابلون استفاده زیادی می‌شود.

نکاتی در انتخاب نوک هویه مناسب

• باتوجه‌به موارد ذکر شده درمورد انواع نوک هویه، می‌بایست به جهت انتخاب نوک هویه مناسب عوامل و نکاتی را در نظر گرفت که در ادامه به توضیح آنها خواهیم پرداخت:
• توان هویه: نوک هویه باید با توان هویه متناسب باشد. نوک هویه‌ای که توان آن بیش از حد باشد، ممکن است به قطعات آسیب برساند.
• نوع کار: نوع کار لحیم‌کاری، نوع نوک هویه را تعیین می‌کند. برای مثال، برای لحیم‌کاری قطعات ظریف، باید از نوک هویه سرامیکی استفاده کرد.
• اندازه نوک هویه: اندازه نوک هویه باید متناسب با اندازه قطعات باشد. برای مثال، برای لحیم‌کاری قطعات بزرگ، باید از نوک هویه بزرگ استفاده کرد.

عوامل مؤثر در سیاه شدن نوک هویه

سیاه شدن نوک هویه یک پدیده طبیعی است که در اثر اکسیداسیون فلز نوک هویه رخ می‌دهد. اکسیداسیون، فرایندی شیمیایی است که در اثر تماس فلز با اکسیژن هوا اتفاق می‌افتد. سیاه شدن نوک هویه، کیفیت لحیم‌کاری را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. از عوامل اصلی مؤثر در سیاه شدن نوک هویه می‌توان موارد زیر را نام برد:

• حرارت: هرچه دمای نوک هویه بیشتر باشد، اکسیداسیون سریع‌تر اتفاق می‌افتد. دمای ایده‌آل برای لحیم‌کاری، 340 تا 360 درجه سانتی‌گراد است.
• کیفیت سیم لحیم: استفاده از سیم لحیم با کیفیت پایین، می‌تواند باعث سیاه شدن نوک هویه شود. سیم لحیم باکیفیت، حاوی مواد flux است که از اکسیداسیون نوک هویه جلوگیری می‌کند.
• رطوبت: رطوبت هوا می‌تواند باعث اکسیداسیون نوک هویه شود.
• عدم استفاده از فلاکس: فلاکس، ماده‌ای است که برای تمیزکردن و جلوگیری از اکسیداسیون نوک هویه استفاده می‌شود.
• زمان: هرچه زمان استفاده از نوک هویه بیشتر باشد، اکسیداسیون بیشتر اتفاق می‌افتد.
• نوع فلز نوک هویه: نوک هویه‌ها از جنس‌های مختلفی مانند آهن، مس، نیکل و کروم ساخته می‌شوند. هر کدام از این فلزها، مقاومت متفاوتی در برابر اکسیداسیون دارند.
• ضربه خوردن نوک هویه: ضربه خوردن نوک هویه، می‌تواند باعث ایجاد خراش و نقص در سطح آن شود. این نقص‌ها، اکسیداسیون را تسریع می‌کنند.
• استفاده از مواد شیمیایی: استفاده از برخی مواد شیمیایی مانند اسیدها، می‌تواند باعث خوردگی نوک هویه و سیاه شدن آن شود.

راه‌های جلوگیری از سیاه شدن نوک هویه

جهت پیشگیری و جلوگیری از سیاه شدن نوک هویه، می‌توان هنگام لحیم کاری از دمای مناسب، سیم لحیم باکیفیت بالا، فلاکس برای تمیزکردن و جلوگیری از اکسیداسیون نوک هویه استفاده نمود.

بعد از کار با هویه، نوک هویه را تمیز و آن را در جای خشک و خنک نگهداری کنید همچنین از هویه با روکش مناسب استفاده نمایید.

علاوه بر این هویه‌های با تنظیم دمای دقیق، به شما کمک می‌کنند تا از گرم‌شدن بیش از حد نوک هویه جلوگیری نموده و بهتر است از گازهای خنثی مانند آرگون یا نیتروژن برای جلوگیری از اکسیداسیون نوک هویه استفاده کنید.

با رعایت این نکات، می‌توانید از عمر طولانی‌تر نوک هویه خود اطمینان حاصل کنید و از کیفیت لحیم‌کاری خود مطمئن باشید.

چند نکته برای افزایش طول عمر نوک هویه

1. درصورتی‌که هویه جدید بوده و برای اولین‌بار به برق زده می‌شود، پس از داغ‌شدن دستگاه، نوک آن را داخل روغن لحیم فروکرده و سپس کمی قلع به آن بزنید. این کار باعث قلع اندود شدن نوک هویه شده و از سیاه شدن آن جلوگیری می‌کند. همچنین بر روی کیفیت لحیم کاری تاثیر گذاشته و سبب افزایش طول عمر نوک هویه می‌گردد.
2. هر بار که قصد استفاده از هویه داشته و آن را روشن می‌کنید، به تمیزکردن نوک آن اهمیت دهید. همچنین در انتهای کار نیز مجدداً نوک هویه را تمیز کرده و سپس هویه را خاموش کنید.
3. درصورتی‌که با راهکارهای اشاره شده نوک هویه احیا نشد، می‌توانید دستگاه را خاموش کرده و سپس آن را با سمباده بسیار نرم جرم‌زدایی کنید. سمباده کشی نباید طولانی باشد؛ چرا که سبب آسیب به سطح نوک می‌گردد.

روش‌های تمیز کردن نوک هویه

برای تمیز کردن نوک هویه باید از لوازم مناسب این کار استفاده نمایید. در بازار محصولات زیادی وجود دارد که جهت پاک‌کردن نوک هویه عرضه شده‌اند. شما می‌توانید با خرید یکی از این لوازم، نوک هویه را به‌خوبی تمیز کرده و از وجود مواد اضافی پاک نمایید. در ادامه به ابزارهای لازم جهت تمیز کردن نوک هویه اشاره می‌کنیم.

• اسفنج نسوز: اسفنج یکی از ابزارهایی است که بسیاری از افراد ازآن‌جهت پاک‌کردن نوک هویه استفاده می‌کنند. برای این کار باید اسفنج را کمی مرطوب کرده و در زمان لازم نوک هویه را بر روی آن کشید. زمانی که نوک هویه روی اسفنج کشیده شود، تمام مواد اضافی از روی آن پاک شده و سبب تمیز شدن نوک هویه می‌شود. توجه داشته باشید ازآنجایی‌که اسفنج مرطوب است، استفاده بیش از حد آن ممکن است سبب زنگ‌زدگی نوک هویه شود.
• سیم نسوز: سیم نسوز که به شکل سیم ظرف‌شویی است، یکی از بهترین تمیزکننده‌های نوک هویه است. این سیم‌ها دوام زیادی دارند و کار با آنها بسیار راحت است. همچنین ازآنجایی‌که این سیم‌ها خشک هستند، برای نوک هویه مشکلی ایجاد نمی‌کنند.
• انواع سمباده: بسیاری از افراد از سمباده‌های زبر و نرم برای تمیزکردن نوک هویه استفاده می‌کنند. مدل نرم سمباده برای زمانی مناسب است که سیم و قلع زیادی به نوک هویه نچسبیده باشد. اگر کثیفی نوک هویه زیاد بوده و مواد به‌سختی از روی آن پاک شوند، باید از سمباده زبر برای این کار استفاده نمایید.

نحوه تمیز کردن نوک هویه سیاه شده

برای اینکه نوک هویه را تمیز کنید، باید یکی از ابزارهای مخصوص تمیزکردن نوک هویه را در اختیار داشته باشید. اگر نوک هویه دچار سیاهی و اکسید شده باشد، مانع نشستن قلع بر روی آن می‌شود. در این شرایط باید هویه را از برق بکشید و اقدام به تمیز کردن نوک آن کنید. در ابتدا باتوجه‌به نوع آلودگی می‌توانید از سمباده نرم برای این کار استفاده کرده و نوک را جرم‌زدایی کنید. سپس از یکی از ابزارهای اسفنج مرطوب یا سیم پاک‌کننده نوک هویه برای تمیز کردن آن استفاده نمایید. پاک کردن نوک هویه کار آسانی است و باید همواره تکرار شود. توجه داشته باشید هنگام پاک کردن نوک هویه، نوک داغ نباشد. چرا که ممکن است بر اثر برخورد نوک هویه داغ با اسفنج مرطوب، نوک دچار شوک و در نهایت خرابی و شکستگی شود. در این زمان چاره‌ای جز تعویض سر هویه نخواهید داشت.

احیا کردن نوک هویه سیاه شده

درصورتی‌که نوک هویه سیاه و اکسید شود، مانع از چسبیدن قلع می‌شود. برای همین باید نوک هویه را احیا کرده تا مشکل برطرف شود. برای رفع این مشکل می‌توانید راه زیر را امتحان نمایید.

• نوک هویه را روی دستگاه هویه ببندید و آن را محکم کنید.
• قبل از روشن‌کردن هویه، نوک آن را درون یک روغن لحیم باکیفیت فروکرده و آن را با روغن آغشته نمایید.
• سپس هویه را روشن کنید و منتظر افزایش دمای آن باشید. (تا ۳۸۰ درجه)
• زمانی که هویه داغ شد، نوک آن را درون سیم پاک‌کننده بکشید تا به‌خوبی تمیز شود. مجدداً نوک هویه را درون روغن لحیم قرار داده و یک سیم لحیم روی نوک بکشید تا عمل قلع اندود شدن نوک هویه انجام شود. بهتر است این کار را چند بار پشت‌سرهم انجام دهید تا نوک هویه به‌خوبی تمیز شده و برق بزند.

در نظر داشته باشید، پیش از شروع لحیم کاری و پس از پایان آن، نوک هویه را تمیز کنید. سپس از یک سری محافظ برای جلوگیری از آسیب‌دیدن نوک هویه استفاده نمایید. اگر از هویه معمولی برای لحیم کاری استفاده می‌کنید، هر نیم ساعت به آن استراحت دهید تا فشاری به نوک هویه وارد نشود.

همچنین استفاده از روغن لحیم باکیفیت برای نوک هویه، باعث تأثیرات مثبت بر روی آن خواهد شد.

جمع‌بندی

نوک هویه یکی از اجزای مهم هویه است که در کیفیت لحیم کاری تأثیر زیادی دارد. برای همین باید در نگهداری از آن کوشا بوده و همواره از لوازم مناسب برای تمیزکردن آن استفاده کرد. یکی از مشکلاتی که ممکن است هنگام کار با هویه با آن مواجه شوید، سیاه شدن نوک هویه است. درصورتی‌که نوک هویه از آلیاژ آهن ساخته شده باشد، خیلی زود در معرض سیاه‌شدگی قرار می‌گیرد. برای همین سعی کنید هنگام خرید نوک هویه، نوکی را خریداری نمایید که از ترکیب آلیاژهای نیکل، کروم و آهن ساخته شده باشد.

سوالات متداول

1. نوک هویه اوریب برای چه قطعاتی مناسبتر است؟

این نوک به دلیل انتقال توان حرارتی بالا، برای مونتاژ قطعات SMD با تعداد پایه بالا مناسب است.

2. ترکیبات بهترین نوک هویه چیست؟

بهترین نوک‌های هویه اغلب از ترکیب آلیاژهایی چون آهن، نیکل و کروم ساخته می‌شوند و کیفیت بیشتری دارند.

3. چه عواملی روی سیاه شدن نوک هویه تاثیر دارند؟

مهمترین دلیل سیاه شدن نوک هویه مربوط به کیفیت ساخت و آلیاژهای به کار رفته در ساخت آن است.