تفاوت لحیم و هویه

لحیم کاری یکی از فرایندهای مهم در صنعت الکترونیک است که از آن برای اتصال دو یا چند فلز به هم استفاده می‌شود. با استفاده از لحیم کاری می‌توان قطعات روی بردها را به هم متصل کرده و یا در ساخت و تعمیر لوازم الکترونیکی از آن استفاده کرد. این کار همچون هر حرفه‌ی دیگری نیاز به تمرین و تمرکز دارد و هرکس که بتواند آن را با ظرافت و کیفیت بالاتری انجام دهد، نشان از حرفه‌ای بودن او در این زمینه است. برای انجام لحیم کاری به چند ابزار اصلی و چند وسیله جانبی نیاز است تا کار با کیفیت بالاتری انجام شود. هویه و لحیم از ابزارهای مهم و ضروری لحیم کاری هستند و بدون آنها انجام این فرایند ممکن نخواهد بود. برای همین اگر قصد لحیم کاری قطعات خاصی را دارید، باید در ابتدا یک هویه و سیم لحیم مناسب تهیه کنید. این ابزارها باید بر اساس نوع پروژه و اندازه قطعات انتخاب شوند تا لحیم کاری به بهترین نحو ممکن انجام شود.

آشنایی با هویه

همانطور که گفتیم هویه از مهمترین و اصلی‌ترین لوازم لحیم کاری بوده و بدون آن نمی‌توان این کار را انجام دهید. هویه‌ها انواع مختلفی دارند که مهمترینشان عبارتند از هویه تفنگی، هویه قلمی، هویه باتری خور، هویه گازی و هویه شارژری. این هویه‌ها به دو دسته هویه‌های الکتریکی و هویه‌های غیر الکتریکی تقسیم می‌شوند. هویه الکتریکی توسط برق کار کرده و بدون اتصال به برق شهری، نمی‌توان از آن استفاده کرد. برای همین از این نوع هویه‌ها تنها در محیط کارگاه یا خانه می‌توان استفاده کرد. اما هویه‌های غیرالکتریکی یا چکشی قابلیت حمل دارند و از آنها می‌توان در محیط‌های خارج از کارگاه نیز استفاده کرد. این هویه‌ها توسط باتری یا گاز کار می‌کنند. انتخاب از میان این هویه‌ها امری کاملا اختیاری بوده و افراد باید بر اساس نوع کاربرد و پروژه خود بهترین نوع هویه را انتخاب و خریداری نمایند.

نقش هویه در لحیم کاری 

با توجه به اینکه هویه اصلی‌ترین وسیله لحیم کاری است، وجود آن ضروری بوده و باید برای لحیم کاری حتما آن را تهیه کرد. در واقع اگر هویه در اختیار نداشته باشید، نمی‌توانید لحیم کاری را شروع کنید. زمانی که هویه داغ شده و از نوک آن گرما ساطع شود، لحیم ذوب شده و اتصال میان قطعات انجام خواهد شد. هویه با اتصال به برق و عبور جریان الکتریسیته از المنت خود، حرارتی را تولید کرده که این حرارت به بخش نوک آن منتقل می‌شود. زمانی که گرما به نوک هویه برسد و شخص از داغ شدن هویه مطمئن شود، می‌تواند لحیم کاری را شروع کند. بهترین هویه‌ها آنهایی هستند که خیلی سریع داغ شده و مدت زمان زیادی برای داغ شدن نیاز ندارند. برای همین یکی از نکاتی که باید در حین خرید هویه در نظر داشت، مدت زمان لازم برای داغ شدن نوک هویه است.

معرفی انواع هویه و کاربردشان

هویه قلمی

 

یکی از معروفترین هویه‌ها، هویه‌های قلمی هستند. این هویه‌ها ظاهری شبیه به قلم دارند و همچون قلم به راحتی در دست قرار می‌گیرند. این نوع هویه‌ها جزو هویه‌های الکتریکی هستند و برای کار کردن نیاز به اتصال به برق شهری دارند. در حال حاضر انواع مختلفی از هویه‌های قلمی در بازار وجود دارد که هر کدامشان توان مصرفی متفاوتی دارند. اگر بتوان هویه قلمی را به یک باتری مانند باتری خودرو وصل کرد، می‌توان آنها را به راحتی حمل کرده و در محیط‌های خارج از خانه استفاده کرد.

هویه تفنگی

هویه تفنگی برخلاف هویه قلمی، ظاهر تفنگ مانند دارد. این هویه نیز از متداولترین هویه‌های مصرفی بوده و در مدل‌های مختلفی در بازار موجود است. برخی به این نوع هویه، هویه ترانسی هم می‌گویند. دلیل آن این است که در هویه تفنگی یک ترانس وجود دارد که با اتصال به برق شهری کار می‌کند. این هویه‌ها قابل حمل نیستند و توان حرارتی‌شان بالاتر از هویه‌های قلمی می‌باشد.

هویه گازی

هویه گازی جزو هویه‌های غیرالکتریکی است و منبع گرمای آن از طریق شعله آتش پشت نوک هویه تامین می‌شود. برخی از هویه‌های گازی خودشان دارای مخزن هستند و برخی دیگر توسط یک شلنگ به مخزن گاز وصل می‌شوند. این هویه‌های قابل حمل هستند و در دو شکل قلمی و تفنگی موجود می‌باشند.

هویه چکشی

 

سر این هویه شبیه به یک چکش یا تبر بوده و در دو نوع الکتریکی و غیرالکتریکی موجود است. از انواع هویه چکشی غیرالکتریکی می‌توان به هویه گازی با سر چکشی اشاره کرد. این هویه‌ها توان حرارتی بالایی دارند و از نوع هویه‌های قابل حمل هستند.

هویه باتری خور

هویه‌های باتری خور توسط یک باتری کار می‌کنند. از آنجایی که منبع تغذیه این هویه‌ها یک باتری قلمی است، توان حرارتی پایینی دارند. از هویه‌های باتری خور بیشتر برای مونتاژ و لحیم کاری قطعات کوچک استفاده می‌شود.

هویه شارژری

هویه‌های شارژری همانند هویه‌های باتری خور هستند و تنها تفاوتشان این است که باتری موجود در آنها قابل شارژ است.

هویه USB

هویه‌های USB مانند هویه‌های نوع 5 و 6 هستند و تنها تفاوتشان در این است که از طریق پورت USB منبع انرژیشان تامین می‌شود. برای استفاده از این هویه‌ها باید آنها را از طریق پورت، به یک پاور بانک یا منبع تغذیه با خروجی USB متصل کرد.

هویه رومیزی

هویه‌های رومیزی ابعاد بزرگی دارند و به طور ثابت بر روی میز قرار می‌گیرند. این هویه‌ها از بخش‌های مختلفی چون بخش کنترل کننده و بخش نمایشگر دمای هویه برخوردار هستند

انواع نوک هویه که باید بشناسید

• نوک مخروطی یا سری B

از آنجایی که این نوک‌ها شکل مخروطی دارند، به نوک‌های مخروطی معروف شده‌اند. سری این نوک‌ها کاملا گرد است. برای همین میتوان لحیم کاری را از هر زاویه‌ای با آن انجام داد. همین خصوصیت سبب شده تا از نوک‌های مخروطی هویه بتوان برای اهداف عمومی و مختلفی استفاده کرد.

• نوک سرتخت یا سری D

نام نوع سری D از آنجایی ناشی می‌شود که شکل آن کاملا سرتخت است. این دسته از نوک‌ها همچون دسته قبلی، برای لحیم کاری عمومی قابل استفاده هستند. تنها تفاوت نوک سری D با نوک سری B این است که مساحت سطح این نوک‌ها بزرگتر از نوک‌های مخروطی است. از این رو گرمای بیشتری از نوک به قطعه الکترونیکی منتقل شده و عمل لحیم با سرعت بیشتری صورت می‌گیرد. نوک‌های هویه سرتخت، برای لحیم کاری سیم‌های ضخیم نیز بسیار مفید می‌باشند.

• نوک کاتری یا سری K

نوک چاقویی یا کاتری، نوعی نوک هویه بوده که سری آن شبیه به شکل چاقو است. سر این نوک تیز بوده و میتوان از آن برای لحیم کاری سطوح کوچک استفاده کرد. از سطح بخش کناری نوک نیز میتوان برای لحیم کاری سطوح بزرگتر استفاده کرد.

• نوک مورب یا سری C

نوک های Bevel یا C-series برای لحیم کاری قطعاتی که از پایه‌های زیاد برخوردار هستند استفاده می‌شوند. این نوک هویه، از سطح منحنی برخوردار است و میتوان لحیم کاری را روی نوک آن و یا نقاط مختلف پخش کرد.

• نوک سوزنی یا سری I

نوک هویه سری I یا سوزنی، از نوک بسیار تیزی برخوردار است. برای همین است که به آن نوک سوزنی می‌گویند. تیز بودن نوک هویه این امکان را به کاربران می‌دهد تا از آن برای کارهای بسیار دقیق و ظریف استفاده نمایند. نوک هویه سری I برای لحیم کاری قطعات بزرگ مناسب نیست؛ چرا که گرمای نسبتا کمتری از آن در مقایسه با سایر نوک‌ها ساطع می‌شود.

.

نکات مهم برای انتخاب بهترین نوک هویه

• نوکی را انتخاب کنید که با هویه شما سازگاری داشته باشد. هر هویه‌ای با نوک‌های خاصی سازگاری دارد که در بازار به راحتی یافت می‌شوند.
• نوک هویه را بر اساس نوع لحیم کاری انتخاب نمایید. در واقع اگر می‌خواهید کار دقیقی انجام داده و یا لحیم کاری همه منظوره‌ای داشته باشید، باید نوک مناسبی را برای آن تامین نمایید.
• به اندازه نوک هویه توجه داشته باشید. اگر نوک هویه خیلی کوچک باشد، انتقال حرارت کافی وجود نخواهد داشت و اگر خیلی بزرگ باشد، ممکن است به برد آسیب برساند.
• به کیفیت نوک هویه توجه داشته باشید و از نوک‌های ارزان و بی‌کیفیت استفاده نکنید. در صورت استفاده از نوک‌های بی‌کیفیت، حرارت لازم برای داغ شدن لحیم اعمال نشده و لحیم سرد صورت خواهد گرفت.
• نوک هویه را از برندها و مارک‌های معروف خریداری کنید و برای این کار حتما به سراغ فروشگاه‌های معتبر بروید.

در صورتی که جزو افراد مبتدی هستید، از انتخاب نوک مخروطی هویه خودداری کنید. این نوک‌ها دارای خصوصیاتی هستند که برای شروع کار و یادگیری لحیم کاری ایده‌آل نمی‌باشند

لحیم چیست و چه نقشی در لحیم کاری دارد؟

لحیم کاری همچون هر فرایند دیگری در طول زمان دستخوش تغییر و تحولاتی شده است. در گذشته برای این کار از مقداری سرب به همراه آلیاژهای دیگر استفاده می‌شده است. آلیاژ سرب نقطه ذوب پایینی دارد و برای همین در لحیم کاری بهترین عملکرد را دارد. با مرور زمان مشخص شد سرب حاوی مواد مضر و سمی بوده که سلامت افراد را به خطر می‌اندازد. برای همین به جای استفاده از سرب خالص، در حال حاضر از ترکیب آن با قلع برای لحیم استفاده می‌شود. حتی برخی از شرکت‌های سازنده سیم لحیم به جای استفاده از سرب از آلیاژهای دیگری استفاده می‌کنند. برای مثال آلیاژ نقره و مس جزو آلیاژهای جایگزین سرب هستند و از آنها به همراه قلع برای ساخت سیم لحیم استفاده می‌شود. سیم لحیم برای اتصال مستحکم میان قطعات به کار می‌رود. برای استفاده از سیم لحیم باید مقداری از آن را به دور قطعات پیچانده و سپس با نزدیک کردن هویه به آن گرما داد. زمانی که حرارت هویه به سیم منتقل شود، سیم لحیم ذوب شده و باعث چسبندگی و اتصال در بخش مورد نظر می‌شود. همانطور که متوجه شدید سیم لحیم نیز یکی دیگر از لوازم ضروری و مهم برای لحیم کاری بوده و بدون آن اتصالی صورت نخواهد گرفت.

تفاوت بین لحیم و هویه

در بخش بالا به بررسی دو ابزار مهم لحیم کاری یعنی هویه و لحیم پرداختیم. همانطور که گفتیم این دو ابزار از ضروری‌ترین ابزارهای مورد نیاز لحیم کاری هستند و بدون آنها نمی‌توانیم این فرایند را انجام دهیم. هویه و سیم لحیم دو وسیله کاملا متمایز از یکدیگر هستند و هر کدام نقش خاصی در لحیم کاری دارند. از هویه برای انتقال حرارت به محل اتصال استفاده می‌شود. این محل اتصال با مقداری سیم لحیم پوشیده شده که در هنگام انتشار گرما از نوک هویه، ذوب می‌شود. علاوه بر هویه و سیم لحیم از ابزارهای دیگری نیز می‌توان در حین لحیم کاری استفاده کرد. این ابزارها شامل روغن لحیم یا فلاکس، پایه نگهدارنده هویه، اسفنج‌های مخصوص تمیز کردن نوک هویه و … می‌باشند.

بهترین تناسب سیم قلع برای لحیم کاری

از آنجایی که بیشتر سیم‌های لحیم موجود در بازار از ترکیب قلع و سرب ساخته می‌شوند، درصد مقادیر این آلیاژها به صورت عددی بر رویشان درج می‌شود. بیشتر سیم‌های لحیم به صورت 60/40 یا 63/37 هستند. این اعداد به این معنا هستند که در یک سیم لحیم با ترکیب 60/40، مقدار 60 درصد قلع و 40 درصد سرب به کار رفته است. همچنین در ترکیب 63/37 مقدار قلع به کار رفته معادل 63 درصد و مقدار سرب آن 37 درصد است. در حال حاضر نوع 63/37 سیم لحیم به دلیل شارش پذیری بالا، جزو پرفروشترین و پرطرفدارترین سیم‌های لحیم است. سیم‌های لحیم با ضخامت‌های مختلفی تولید می‌شوند. هرچه قصد لحیم قطعات کوچکتر را داشته باشیم، باید از سیم لحیم با ابعاد کوچک استفاده کنیم. برای مثال سیم لحیم با قطر 0.8 میلی‌متر از سیم‌های نسبتا نازکی بوده که برای اتصال قطعات کوچک به کار برده می‌شود.

جمع بندی

برای شروع لحیم کاری نیاز به تهیه ابزارهای خاصی چون هویه و سیم لحیم است. این دو وسیله جزو ضروری‌ترین لوازم لحیم کاری هستند و بدون آنها نمی‌توان این کار را انجام داد. هویه وسیله‌ای است که با داغ شدن المنت، حرارت را به نوک خود انتقال داده و باعث پخش شدن گرما در محل موردنظر می‌شود. در مکانی که قصد لحیم کاری داریم، باید از سیم لحیم برای اتصال میان قطعات استفاده کنیم. به همین منظور باید مقدار مناسبی از آن را در محل اتصال قرار داده و سپس با نزدیک کردن هویه، گرما را به آنجا انتقال دهیم. با گرمای منتقل شده سیم لحیم ذوب شده و اتصال میان قطعات برقرار خواهد شد. همانطور که متوجه شدید هویه و سیم لحیم دو ابزار کاملا متفاوت هستند و هرکدام وظیفه‌ی خاصی را در لحیم کاری انجام می‌دهند.

سوالات متداول

1- من برای اولین بار قصد خرید هویه دارم. چه هویه ای برای من بهتر است؟

از آنجایی که از افراد مبتدی هستید، بهتر است به سراغ خرید هویه‌های معمولی و قلمی با توان پایین بروید.

2- آیا میشه برای قطعات اس ام دی از انواع نوک هویه موجود در بازار استفاده کرد؟

برای مونتاژ یا دمونتاژ این قطعات باید به نوع و اندازه قطعه توجه داشته باشید و بر اساس آن به انتخاب نوک هویه بپردازید.

3- ترکیب 60/40 در سیم لحیم بهتر است یا 63/37؟

هر چقدر میزان قلع در سیم لحیم بیشتر باشد، بهتر است.