عیب‌یابی یک مدار الکترونیکی فرایند تشخیص و رفع نقص در یک سیستم الکتریکی است. این فرایند مستلزم تجزیه‌وتحلیل دقیق اجزای مدار و شناسایی علل عملکرد غیرمنتظره آنها است. رفتار غیرعادی یک مدار می‌تواند ناشی از مشکلات مونتاژ، آسیب‌دیدگی اجزا به دلیل عوامل محیطی یا زمانی، خطاهای طراحی یا سایر مسائل باشد. این شرایط ممکن است به نتایج نامطلوب یا حتی خرابی کامل مدار منجر شود.
برای رفع مشکلات پیش‌آمده، لازم است مراحل عیب‌یابی و آزمایش‌های لازم انجام شود. اگرچه علاقه‌مندان و مبتدیان معمولاً انتظار دارند بلافاصله پس از تکمیل مدار، نتایج مطلوب را مشاهده کنند، اما تجربه عملی در عیب‌یابی مدارهای الکترونیکی برای توسعه مهارت‌های لازم ضروری است.
عیب‌یابی شامل شناسایی دقیق محل مشکل در مدار و اتخاذ اقدامات اصلاحی مناسب است. در برخی موارد، مشکلات جزئی ممکن است با بررسی ساده اتصالات برطرف شود. بااین‌حال، در مسائل پیچیده‌تر، درک عمیق عملکرد مدار و استفاده از ابزارهای تخصصی عیب‌یابی ضروری است.
این مقاله مراحل اصلی عیب‌یابی قطعات الکترونیکی را به‌منظور راهنمایی مبتدیان و دانشجویان ارائه می‌دهد. امید است این اطلاعات به‌عنوان یک راهنمای گام‌به‌گام مفید واقع شود. برای دریافت اطلاعات بیشتر، می‌توانید از بخش نظرات استفاده کنید.
توجه: قبل از شروع فرایند عیب‌یابی، رعایت نکات ایمنی برای جلوگیری از برق‌گرفتگی ضروری است.
8 تکنیک عیب‌یابی مدار الکترونیکی
عیب‌یابی تکنیکی است برای ردیابی، شناسایی و رفع مشکلات رایجی که در یک مدار الکترونیکی رخ می‌دهند و منجر به عملکرد نادرست آن می‌شوند. در ادامه به معرفی و توضیح 8 تکنیک عیب‌یابی مدار الکترونیکی خواهیم پرداخت:
1. تأیید مشکل در مدار
فرایند عیب‌یابی را تنها پس از تأیید مشکل در مدار آغاز کنید. این مشکل ممکن است مربوط به نتایج مورد انتظار یا شرایط کاری نادرست مدار باشد.
2. آغاز بازرسی بصری
در نخستین گام، یک بازرسی بصری کامل ضروری است. توجه داشته باشید که این مرحله ممکن است مستلزم تماس فیزیکی با مدار باشد؛ لذا پیش از آغاز، اطمینان حاصل کنید که منبع تغذیه قطع شده و مدار به‌اندازه کافی زمان برای تخلیه الکتریکی پیدا کرده است.
به‌دقت مدار را بررسی کنید تا هرگونه قطعه منفجر شده، سوخته، یا دارای بوی غیرعادی را شناسایی نمایید. اتصالات سست، معیوب و همچنین مسیرهای زمینی را بازرسی کنید. به دنبال مسیرهای هم پوشیده بر روی برد مدارچاپی (PCB) باشید. تمامی نقاط لحیم‌کاری را از نظر کیفیت لحیم‌کاری بررسی و نقاط اتصال کوتاه یا تماس ناخواسته بین آنها را شناسایی کنید.
در صورت مشاهده هرگونه عیب آشکار، اقدامات اصلاحی فوری مانند لحیم‌زدایی، لحیم‌کاری مجدد، یا تعویض قطعات معیوب را انجام دهید. در غیر این صورت، لازم است بررسی‌های عمیق‌تر برای تشخیص دقیق مشکل انجام شود.
3. انتخاب ابزارهای عیب‌یابی
فرایند عیب‌یابی مستلزم ارزیابی ولتاژ ترمینال در اجزای مختلف و دستگاه‌های موجود در مدار، بررسی پیوستگی جریان برای تشخیص قطعی‌های مدار، ارزیابی وضعیت قطعاتی مانند مقاومت، خازن، و ترانزیستور جهت اطمینان از عملکرد صحیح آنها، و سایر بررسی‌های مرتبط است. برخی از ابزارهای ضروری در این زمینه عبارت‌اند از:
- مولتی‌متر دیجیتال یا آنالوگ
- اسیلوسکوپ
- مترهای LCR
- منبع تغذیه متغیر مجهز به نمایشگر
- اعمال توان به مدار
4. فعال‌سازی مدار
پیش از آغاز آزمون‌ها با ابزارهای مشخص‌شده، مدار را به منبع تغذیه اصلی متصل نمایید تا امکان بررسی عملکرد آن در شرایط مختلف فراهم گردد.
5. بررسی بلوک تغذیه
پراب‌های مولتی‌متر را به ترتیب بر روی ترانسفورماتور، دیودها، خازن و رگولاتور IC قرار داده و با تنظیم دستگاه بر روی حالت ولتاژ، صحت مقادیر اندازه‌گیری شده را با مشخصات فنی تطبیق دهید.
6. بررسی اجزای انفرادی
ولتاژ هر یک از اجزای مدار را اندازه‌گیری نمایید. در صورت عدم ثبت ولتاژ بر روی هر یک از آنها، تغذیه را قطع کرده و با استفاده از تجهیزات مناسب نظیر LCR متر برای خازن و مولتی‌متر برای دیود، نسبت به تست مجدد اجزا اقدام نمایید.
7. بررسی کنترلر اصلی
تأمین‌کنندة توان پایه کنترلر اصلی را نسبت به زمین، بدون نصب کنترلر، تست نمایید. همچنین، کلیه پین‌های آی‌سی‌های حساس مانند تایمر و تقویت‌کننده عملیاتی را از نظر اتصال کوتاه بررسی کنید. علاوه بر این، ولتاژ پین‌های تغذیه میکروکنترلر را اندازه‌گیری نمایید.
آی‌سی‌ها را بر روی پایه نصب‌کرده و ورودی‌های لازم را به کنترلر اعمال کنید. سپس، خروجی‌های کنترلی را در پین‌های مربوطه بررسی نمایید.
8. بررسی بارها با منبع تغذیه کالیبره شده
به‌منظور شناسایی آسان ناحیه مشکل، خروجی‌ها را با حذف کنترل‌کننده اصلی، مانند سیگنال میکروکنترلر به دستگاه‌های کنترل نهایی، بررسی کرده و منبع تغذیه کالیبره شده را اعمال نمایید.
جمع‌بندی
قطعات الکترونیکی قطعاتی هستند که در مدارهای الکتریکی مورداستفاده قرار می‌گیرند. این قطعات انواع مختلفی دارند و هر کدام برای کاربردهای متفاوتی استفاده می‌شوند. از مهم‌ترین و پرکاربردترین قطعات الکترونیکی می‌توان به آی‌سی، ترانزیستور، خازن، دیود، مقاومت و سلف اشاره کرد. همچنین ترانسفورماتورها، میکروکنترلرها، فیوزها، رله‌ها، کلیدها و موتورها از دیگر قطعات الکتریکی پرمصرف محسوب می‌شود. باتوجه‌به موارد اشاره شده در متن می‌توانید از سالم‌بودن قطعات الکترونیکی مطلع شوید و در صورت نیاز به تعویض آنها بپردازید.
