چگونه از هویه استفاده کنیم؟

لحیم کاری یکی از مهارت‌های مفید و مهم در صنعت الکترونیک است. افرادی که در این حوزه مشغول به فعالیت هستند، با به کارگیری نکات و اصول مهم می‌توانند بهترین لحیم کاری را انجام دهند. اگر به تازگی قصد ورود به صنعت الکترونیک و لحیم کاری را دارید، بهتر است به راهنمای نحوه استفاده از هویه در این مطلب توجه داشته باشید. با توجه به موارد گفته شده در این مطلب، قادر به استفاده صحیح از هویه و انجام لحیم کاری با کیفیت بالا خواهید بود. توجه داشته باشید گرچه همه‌ی لحیم کاری‌ها بر اصول یکسانی متکی هستند، اما تکنیک‌ها و ابزارهایی که استفاده می‌کنید ممکن است بسته به نوع قطعات و نوع نتیجه‌ای که مدنظرتان است متفاوت باشد.

آشنایی با اصول اولیه لحیم کاری

 

 

اصول اولیه لحیم کاری عمدتا در تمام پروژه‌ها یکسان است. برای همین هر فردی با توجه به این اصول می‌تواند لحیم کاری را در سطح مقدماتی آغاز کند. در زیر اطلاعاتی راجع به اصول اولیه لحیم کاری ارائه شده است. این اطلاعات شامل تجهیزات مربوطه و راهنمای گام به گام نحوه استفاده از هویه در لحیم کاری می‌باشد.

لحیم کاری چیست؟

لحیم کاری تکنیکی برای اتصال قطعات فلزی به یکدیگر است. در این تکنیک طی ذوب شدن ماده‌ای به نام لحیم، بین قطعات و یا پایه‌ها اتصال برقرار شده و باعث شکل‌گیری یک پیوند مستحکم می‌شود. هنگامی که این لحیم سرد و سخت می‌شود، اتصال دائمی بین قطعات برقرار می‌شود. در واقع میتوان گفت لحیم کاری مانند نوعی چسب فلزی عمل می‌کند که عناصر و قطعات فلزی را به هم پیوند می‌دهد. اتصال قطعات الکترونیکی از طریق لحیم کاری، ممکن است رایج‌ترین شیوه باشد. علاوه بر این، از این شیوه میتوان برای اتصالات لوله کشی، اجزای موتور، پروژه‌های هنری نظیر جواهرسازی و صنایع دستی استفاده کرد.

برای شروع لحیم کاری به چه تجهیزاتی نیاز است؟

 

 

با اینکه این مطلب به نحوه استفاده از هویه اشاره دارد، اما هویه تنها چیزی نیست که در لحیم کاری به آن احتیاج دارید. در اینجا به طور خلاصه به مواد و تجهیزاتی که برای این فرایند نیاز است اشاره می‌کنیم.

• هویه

هویه مهمترین ابزار لحیم کاری است و وظیفه داغ کردن لحیم را بر عهده دارد. این وسیله از یک نوک که معمولا قابل تعویض است، برخوردار می‌باشد. زمانی که نوک هویه داغ شود، با نزدیک شدن به محل اتصال موجب ذوب شدن لحیم و اتصال سرد می‌شود. در بازار انواع مختلفی از هویه وجود دارد که بیشترشان برقی هستند و از طریق اتصال به برق کار می‌کنند. برخی دیگر نیز از منابعی چون گاز و یا باتری برخوردارند و از این طریق آماده به کار می‌شوند.

• سیم لحیم

سیم لحیم ماده‌ای است که با ذوب شدن، موجب ایجاد پیوند بین دو قطعه مورد نظر در لحیم کاری می‌شود. این سیم از قطر نازکی برخوردار بوده و معمولا از چند آلیاژ ساخته می‌شود. آلیاژهای سرب و قلع مهمترین آلیاژهای سیم لحیم هستند و درصد زیادی از آن را به خود اختصاص می‌دهند. امروزه به طور ویژه‌ای استفاده از سیم لحیم‌های بدون سرب، مورد توجه افراد قرار گرفته است. دلیل آن هم به خاطر عوارضی است که برای ماده سرب عنوان شده است. استفاده از سیم لحیم بدون سرب علاوه بر حفظ سلامتی فرد، باعث حفظ محیط زیست نیز می‌شود. برخی از سیم‌های لحیم حاوی ماده فلاکس هستند که با وجود آن دیگر نیازی به روغن لحیم یا فلاکس نخواهد بود. فلاکس ماده‌ای است که با وجود آن دیگر اثری از لایه‌های اکسید روی قطعات فلزی نخواهد بود.

• هویه استیشن

اگر یک هویه استیشن قابل تنظیم داشته باشید، کنترل بهتری روی لحیم کاری خواهید داشت. این دستگاه‌ها دارای کنترل‌هایی برای تنظیم دمای هویه و سایر تنظیمات می‌باشند.

• پایه هویه

پایه هویه وسیله‌ای امن و محکم برای نگهداری از هویه در زمانی است که از آن استفاده نمی‌کنید.

• پد تمیزکاری نوک هویه

برای عملکرد بهتر هویه باید آن را با پدها و اسفنج‌های مخصوص تمیز کرد. یک اسفنج مرطوب یا یک پد سیمی گزینه مناسبی برای این کار می‌باشد.

توجه به نکات ایمنی هنگام کار با هویه

 

 

بسیاری از افرادی که تا به حال از هویه استفاده نکرده‌اند، تنها از بابت آسیب‌دیدگی قطعات و لوازم ترس دارند. در صورتی که هویه می‌تواند به خود افراد نیز آسیب وارد نماید. زمانی که یک هویه به برق متصل شده و آماده به کار می‌شود، نوک آن بسیار داغ می‌شود. در این شرایط اگر دست یا هر بخشی از پوست بدن به آن برخورد کند، منجر به سوختگی در آن ناحیه می‌شود. برای همین است که باید هویه داغ را در یک جای مناسب قرار داده تا در معرض برخورد با دست قرار نداشته باشد. برخی افراد هنگام کار از دستکش‌های محافظ استفاده می‌کنند تا از این طریق مانع از آسیب دیدگی دست‌های خود شوند. با این حال اگر هویه بر روی پایه نگهدارنده هویه و در مکان مناسبی قرار داده شود، ایمنی هنگام کار تا حد زیادی افزایش پیدا می‌کند. یکی دیگر از موارد ایمنی هنگام کار با هویه و لحیم کاری این است که در انتهای کار حتما دست‌های خود را با آب و صابون بشویید. چرا که اغلب لحیم‌ها حاوی سرب هستند و می‌توانند بر روی سطح پوست پخش شوند و وارد بدن گردند. به جز این موارد به نکات امنیتی دیگر مانند استفاده از دستگاه تهویه هوای مناسب نیز توجه داشته باشید. در زیر به طور خلاصه به اقدامات امنیتی اشاره می‌کنیم:

• حتما به دستورالعمل‌ها و راهنماهای لوازم لحیم کاری از جمله هویه توجه داشته باشید. با این کار می‌توانید به درستی از لوازم استفاده کنید و مانع از ایجاد هرگونه خطر در حین کار شوید.
• مطمئن شوید که محیط لحیم کاری از تهویه مناسب برخوردار است.
• برای حفاظت از چشم‌های خود می‌توانید از عینک‌های مخصوص استفاده کنید تا از ورود بخار لحیم به داخل چشم‌ها جلوگیری شود.
• در صورتی که از سیم لحیم حاوی سرب استفاده می‌کنید، ترجیحا از ماسک صورت استفاده کنید تا میزان ورود مواد سمی به داخل بدن به حداقل برسد.
• پس از پایان کار حتما دست‌های خود را به خوبی بشویید.
• تمام تجهیزات از جمله هویه لحیم کاری را در محل مناسب خود قرار دهید.

کار با هویه برای اتصال قطعات

 

 

اگر قصد دارید قطعاتی را به یکدیگر متصل کنید، برای کار با هویه به این موارد توجه داشته باشید:

• هویه را در یک دست و در دست گیر یک سیم لحیم با اندازه مناسب را بگیرید.
• زمانی که قصد دارید دو قطعه را به هم لحیم کنید، باید در قسمت اتصال هویه لحیم کاری را نگه دارید. برای این کار هویه را در محل مورد نظر نگه داشته و سپس سیم لحیم را زیر آن و روی PCB قرار دهید.
• حدود دو ثانیه صبر کنید تا مقداری از سیم لحیم به محل جذب شود. این مقدار بسته به پروژه، کاربرد و قطر لحیم دارد.
• زمانی که لحیم در محل ذوب شد، می‌توانید هویه را از روی محل اتصال بردارید تا به خوبی در جای خود سفت و محکم شود. با سفت شدن لحیم، کار به پایان رسیده و می‌توانید دستگاه هویه خود را خاموش کنید. یادتان باشد که اعمال حرارت توسط هویه نباید بیش از 5 ثانیه طول بکشد. چرا که ممکن است به قطعات آسیب وارد شود.

 

راه‌اندازی هویه و نحوه استفاده از آن

 

 

قبل از شروع به کار با هویه، باید مطمئن شوید که تمام اقدامات ایمنی لازم را انجام داده‌اید و ابزار خود را آماده کرده‌اید. در این فرایند توجه به اقدامات ایمنی بسیار مهم است و نکات مربوط به ایمنی و سلامتی باید در اولویت باشد. لحیم کاری فرایندی است که با گرما و انتشار دودهای مضر زیادی همراه است. در صورتی که نکات ایمنی را رعایت کنید، لحیم کاری نسبتا ایمنی را خواهید داشت. بنابراین هنگام لحیم کاری، از عینک ایمنی و دستکش مخصوص استفاده کنید و لباس مناسبی جهت این کار بپوشید. همچنین مکان خود را مجهز به دستگاه تهویه هوای مناسب کنید تا دودهای حاصل از ذوب لحیم، به خوبی از محیط خارج شوند.

• تمیزکاری و قلع اندود کردن نوک هویه

برای اینکه نوک هویه به درستی کار کند، باید تمیز و قلع اندود شود. وجود هرگونه آلاینده یا اکسیداسیون در نوک هویه، راندمان انتقال گرما را کاهش می‌دهد و لحیم کاری را سخت‌تر می‌کند. بنابراین قبل از شروع لحیم کاری، نوک هویه را با ابزاری چون پد یا سیم تمیز کنید و در صورت نیاز از احیا کننده نوک هویه استفاده نمایید. پس از این کار نوک هویه باید از رنگ براق و درخشانی برخوردار شود. قلع اندود کردن نوک هویه شامل پوشاندن آن با یک لایه لحیم است. این عمل از نوک هویه در برابر اکسیداسیون محافظت می‌کند و توانایی آن را برای هدایت گرما بهبود می‌بخشد. بهتر است پس از پایان لحیم کاری نیز برای تمیزکاری نوک هویه اقدام کنید. این کار باعث افزایش طول عمر نوک هویه و بهبود کیفیت اتصالات پروژه‌های بعدی خواهد شد.

• شروع اتصال قطعات به هم

پس از انجام مراحل بالا، می‌توانید وارد مرحله اتصالات قطعات با هویه شوید. توجه کنید تکنیک‌هایی که استفاده می‌کنید، ممکن است از پروژه‌ای به پروژه دیگر متفاوت باشد؛ اما دستورالعمل‌های گام به گام اولیه به شرح زیر است:

• در ابتدا دمای مناسب برای پروژه خود را مشخص کنید. دمای مورد استفاده به نوع قطعات و نحوه لحیم کاری مرتبط است. به عنوان یک قانون کلی، بهترین دما برای استفاده دمایی است که تا حد امکان پایین باشد و در عین حال قدرت کافی را داشته باشد. به عبارت دیگر، اگر دمای مورد نیاز برای انجام کار 370 درجه یا بالاتر است، دما را دقیقاً روی 370 تنظیم کنید. این کار به افزایش عمر ابزار و جلوگیری از آسیب رساندن به قطعات الکترونیکی کمک می‌کند.
• هنگامی که هویه تا دمای مناسب گرم شد، آن را در یک دست و در دست دیگر سیم لحیم را بگیرید. هویه داغ را حدود یک ثانیه در محل اتصال دو قطعه نگه دارید و سپس سیم لحیم را در آنجا بگذارید تا گرم و ذوب شود. ذوب شدن لحیم باعث پر شدن فضاهای بین دو قطعه می‌شود.
• پس از آن کمی صبر کنید تا لحیم خنک شود. برای خنک شدن لحیم، نیازی به تجهیزات خاصی نیست و تنها باید کمی صبر کنید تا لحیم با جریان هوا سرد و خنک شود.
• در انتها اتصال لحیم کاری را از نظر کیفیت بررسی کنید. یک اتصال خوب باید صاف، یکنواخت و براق به نظر برسد.

نحوه دمونتاژ و رفع لحیم با هویه

در صورتی که در اتصال دچار مشکل شدید و یا قصد حذف لحیم را داشتید، می‌توانید این کار را به راحتی انجام دهید. برای این کار باید محل لحیم را با هویه گرم کنید و سپس از ابزاری به نام قلع کش برای این کار استفاده نمایید. این قطعه تمام قلع‌های اضافی روی مدار را حذف می‌کند و به درون خود می‌کشد.

چند نکته برای لحیم کاری به بهترین شکل ممکن

 

 

اکنون که با اصول اولیه لحیم کاری آشنا شدید، بهتر است نحوه انجام برخی از پروژه‌های خاص لحیم کاری را بررسی کنیم.

1- نحوه استفاده از هویه برای اتصال سیم‌ها

برای ایجاد یک اتصال الکتریکی بین دو سیم می‌توانید از هویه مناسب استفاده کنید. بهتر است از یک وسیله جهت نگه داشتن سیم‌ها استفاده کنید تا لحیم کاری آسان‌تر انجام شود. در ابتدا مقداری از عایق سیم‌ها را جدا کنید تا رشته‌های فلزی سیم در معرض دید قرار بگیرد. سپس رشته‌های سیم را به هم بپیچید تا به شکل واحد درآیند. سیم‌ها را با لحیم و هویه به هم اتصال دهید. توجه کنید لحیم باید در تمام رشته‌های سیم موجود باشد و در عین حال موجب سفتی زیاد آن نشود.

2- نحوه لحیم کردن صفحات مدار چاپی

لحیم کاری قطعات بر روی بردهای مدار چاپی (PCB)، یکی دیگر از موارد استفاده از هویه است. برای این کار قطعات سوراخ شده را در سوراخ‌های صحیح PCB قرار دهید. هنگامی که هویه به دمای مورد نظر رسید، آن را روی محل اتصال بگیرید تا موجب برقراری اتصال بین قطعه و برد شود. توجه کنید دمای پایین موجب عدم اتصال صحیح و دمای بالا سبب آسیب به برد و قطعه خواهد شد.

جمع بندی

در این مطلب به بررسی نحوه استفاده از هویه و نکات مهم در رابطه با لحیم کاری پرداختیم. با توجه به نکات و موارد گفته شده در این متن، می‌توانید لحیم کاری را با کیفیت بهتری انجام دهید و اتصال محکم و قدرتمندی را ایجاد نمایید. شما می‌توانید هویه مناسب برای پروژه خود را از فروشگاه گیت الکترونیک با قیمت و کیفیت مناسب تهیه نمایید.