اشتباهات رایج در لحیم کاری کدامند؟

افرادی که وارد حوزه الکترونیک می‌شوند، باید بتوانند در لحیم کاری به سطح خوبی برسند و این کار را با کیفیت بالایی انجام دهند. هر چقدر توانایی و مهارت افراد در لحیم کاری بیشتر شود، اتصالات و مونتاژهای شکل گرفته از کیفیت و دوام بیشتری برخوردار می‌شود. با این حال در این حوزه نیز خطاها و مشکلات اجتناب ناپذیری وجود دارد که تقریبا هر فردی با آن مواجه می‌شود. چیزی که اهمیت دارد این است که افراد بتوانند این اشتباهات و ایرادات را به خوبی شناسایی کنند و خیلی سریع برای رفع آنها اقدام نمایند. با شناسایی خطاهای لحیم کاری، میتوان از ایراداتی که در آینده در وسیله یا مدار ایجاد می‌گردد جلوگیری کرد. برای درک بهتر این موضوع و آشنایی با خطاهای رایج در لحیم کاری، در ادامه به معرفی 5 اشتباه رایج در لحیم کاری پرداخته و با نحوه رفع آنها آشنا خواهیم شد.

لحیم کاری و کاربرد آن

پیش از آنکه به سراغ بررسی اشتباهات رایج لحیم کاری برویم، بهتر است کمی با این فرآیند آشنا شویم. لحیم کاری در زبان ساده به اتصال یک قطعه به سطح یا دو قطعه به یکدیگر اشاره دارد. در واقع این فرآیند برای اتصال انواع فلزهای مختلف به هم از طریق ذوب لحیم صورت می‌گیرد. لحیم ماده‌ای است که از ترکیب قلع و سرب به دست می‌آید و با استفاده از حرارت هویه در محل مورد نظر ذوب می‌شود. ذوب شدن لحیم و سفت شدن آن در محل، سبب چسبندگی و ایجاد اتصال شده و جریان الکتریکی را برقرار می‌کند.

بررسی اشتباهات رایج در لحیم کاری

در اینجا به 5 اشتباه رایج در لحیم کاری و نحوه رفع آنها اشاره می‌نماییم:

1- ایجاد مفاصل آسیب دیده

یکی از مشکلات لحیم کاری مربوط به مفاصل خراب و آسیب دیده است. زمانی که لحیم در محل در حال سرد شدن و انجماد است، نباید سطح کار یا خود لحیم مورد دستکاری و حرکت قرار بگیرد. در چنین شرایطی با حرکت لحیم در محل، اتصال به شکل ناهموار و مات ایجاد می‌شود و یک الگوی موج‌دار روی سطح مفصل قرار می‌گیرد. پس علت اصلی ناهمواری لحیم و مات شدن آن، به حرکت کردن مفصل ربط دارد که این حرکت میتواند به خاطر برخورد دست با سطح کار و عوامل دیگر باشد.
روش رفع مشکل: حال برای اینکه بتوان این خطای لحیم کاری را برطرف کرد، کافیست به گرم کردن دوباره لحیم محل اتصال پرداخته و این بار اجازه داد تا مفصل به خوبی در جای خود سفت و خنک شود. برای جلوگیری از بروز این مشکل، باید سعی کنید منابع ارتعاشی و عواملی که سبب لرزش می‌شوند را شناسایی کنید تا بتوانید مانع از این مشکل شوید.

2- کمبود لحیم در محل

گاهی اوقات کاربران با مشکل Solder-Starved مفصل مواجه می‌شوند که این مورد به خاطر ناکافی بودن لحیم اعمال شده است. در صورتی که حجم لحیم به اندازه کافی و مناسب نباشد، سبب برقراری اتصال ضعیف و افزایش حساسیت آن به ترک خوردگی و شکستگی می‌شود. برای همین است که گفته می‌شود لحیم را بر اساس پروژه و سطح کار در نظر بگیرید و حتما از مقدار مناسب آن بر روی سطح استفاده نمایید.
روش رفع مشکل: حال در شرایطی که لحیم اعمال شده ناکافی بوده و سبب Solder-Starved مفصل شده باشد، چه کاری میتوان انجام داد؟ برای رفع این خطا و اطمینان از سالم بودن مفصل برای مدت زمان طولانی، کافی است محل اتصال را با هویه مجددا گرم کنید و این بار لحیم بیشتری را بر روی سطح قرار دهید. باید اشاره شود که در این شرایط نباید در استفاده از لحیم هم زیاده روی کنید. چرا که با این کار ممکن است با مشکلات دیگری نظیر پل لحیم مواجه ‌شوید.

3- اتصالات ناخواسته بین دو بخش

یکی دیگر از اشتباهات رایج در لحیم کاری، ایجاد اتصال ناخواسته بین دو بخش از برد است که این مشکل بیشتر زمانی رخ می‌دهد که قرار است دو قطعه مجاور به هم به سطح کار لحیم شوند. در این شرایط اگر به نکات لحیم کاری به خوبی دقت نشود، سبب ایجاد اتصال ناخواسته بین دو بخش و پل لحیم کاری می‌گردد. در این شرایط لحیم های موجود با هم ترکیب شده و ذوب می‌شوند. حال برای رفع این مشکل چه کاری میتوان انجام داد؟
روش رفع مشکل: در این شرایط باید با استفاده از هویه داغ و قرار دادن نوک آن در محل، لحیم‌های اضافی را از روی سطح کار جدا کرد. همچنین با استفاده از قلع کش و یا فتیله لحیم کاری میتوان قلع‌های اضافی موجود بر روی سطح برد را برطرف کرد. با این حال بهتر است سعی کنید همواره از بروز این مشکل و خطا پیشگیری کنید تا نیازی به زمان بیشتر جهت رفع آن نداشته باشید. برای جلوگیری از این امر باید از لحیم به میزان کافی استفاده کنید تا بتوانید به اتصال خوب، قوی و مناسبی دست پیدا کنید.

4- اتصالات سرد در لحیم کاری

یکی از مباحث مهم در لحیم کاری که در مقاله‌های پیشین نیز به آن پرداختیم، اتصال سرد لحیم است. لحیم سرد زمانی رخ می‌دهد که لحیم به طور کامل در محل ذوب نشده باشد. این یعنی گرمای کافی به لحیم اعمال نشده و در نتیجه مفاصل سرد با ظاهری زمخت و ناهموار بر روی سطح کار پدید آمده است. حال اتصال صورت گرفته نه تنها از نظر ظاهری ایراد دارد، بلکه سبب اتصال غیر قابل اطمینان شده و مستعد ترک خوردگی و شکستگی زیادی هم می‌باشد. برای همین است که به لحیم سرد، لحیم مرده هم می‌گویند. چرا که خاصیت الکتریکی ندارد و در برقراری جریان الکتریسیته در مدار مشکل ایجاد می‌کند.
روش رفع مشکل: برطرف کردن مشکل لحیم سرد و مرده هم کار نسبتا آسانی است. برای رفع این خطا هم باید مجددا به گرم کردن محل اتصال تا زمانی که لحیم دوباره به جریان درآید پرداخت. هنگام این کار بهتر است تمام منابعی که سبب ایجاد لرزش و ارتعاش در محل می‌شوند را شناسایی کنید و آنها را از محل خارج کنید. حال اگر از یک هویه مناسب برای لحیم کاری استفاده کنید و اجازه دهید که پیش از شروع کار به خوبی داغ شود، شاهد بروز این مشکل نخواهید بود. پس حتما در خرید هویه مناسب دقت کنید و دمای آن را به خوبی تنظیم نمایید. قدرت و توان مناسب هویه باعث می‌شود تا گرما و حرارت به خوبی به لحیم منتقل شود و آن را به طور کامل ذوب نماید.

5- گرم شدن بیش از حد قطعات

مشکل دیگری که به عنوان آخرین اشتباه رایج لحیم کاری به آن می‌پردازیم، گرم شدن بیش از حد اتصالات است. زمانی که یک اتصال بیش از حد گرم شده باشد، سبب عدم جریان و یا سوختن لحیم و فلاکس می‌شود. این موارد سبب ایجاد اتصال سختی شده و تعمیر آن را با مشکل روبرو می‌کند.
روش رفع مشکل: در این رابطه باید اشاره شود که جهت ترمیم مفاصل سوخته، میتوانید سطح آن را با نوک چاقو با دقت خراش دهید و یا از مواد مناسب این کار به همراه مسواک استفاده کنید. این باعث می‌شود تا فلاکس سوخته از روی سطح به خوبی برطرف شود.

هنگام مواجه با مشکلات لحیم کاری چه کارهایی باید انجام داد؟

مواردی که به عنوان 5 اشتباه رایج در لحیم کاری اشاره شد، از جمله اشتباهاتی هستند که تقریبا هر فرد لحیم کاری یک یا چند بار آن را تجربه می‌کند. در واقع بسیاری از این مشکلات اجتناب ناپذیر هستند و با کمی بی‌توجهی و بی‌دقتی، سبب خراب شدن نتیجه کار می‌شوند. بنابراین اگر شما هم با این دسته از مشکلات روبرو شدید، باید خونسردی خود را حفظ کنید و سعی کنید با توجه به موارد مهم در این زمینه به رفع آن بپردازید. در اینجا چند اقدام لازم در رابطه با مشکلات لحیم کاری را بررسی خواهیم کرد:
– با مشاهده هرگونه مشکل در لحیم کاری، از ادامه کار دست بکشید و صبر کنید تا محل اتصال به خوبی خنک شود.
– پس از آن به تمیز کردن هویه و قلع اندود کردن نوک آن بپردازید و آن را برای کار آماده کنید.
– در صورتی که شاهد فلاکس سوخته بر روی سطح یا مفصل هستید، آن را از طریق موارد اشاره شده در متن برطرف نمایید. اگر هم بر روی سطح کار شاهد لحیم اضافی بودید، آن را با ابزارهای مناسب بردارید.
– هویه خود را به برق بزنید و صبر کنید تا به دمای مناسب بازگردد.
– پس از آن نوک هویه را به محل اتصال نزدیک کنید و مجددا به لحیم کاری محل مورد نظر بپردازید.

جمع بندی

لحیم کاری از فرآیندهای مهم در صنعت الکترونیک است که نیاز به دقت و توجه زیادی دارد. چرا که هر گونه بی‌دقتی در این امر باعث می‌شود تا نتیجه کار غیر قابل قبول شده و مشکلاتی را برای لحیم و قطعه ایجاد نماید. در متن به 5 اشتباه رایج در لحیم کاری و همچنین نحوه رفع آنها پرداختیم. مواردی چون مفصل آسیب دیده، کمبود لحیم در محل اتصال، اتصالات ناخواسته دو بخش یا پل لحیم، اتصالات سرد و گرم شدن بیش از حد قطعات از جمله مشکلات رایج در لحیم کاری هستند. بنابراین اگر شما هم شاهد چنین مشکلاتی در حین کار بودید، بهتر است با توجه به روش‌های اشاره شده در متن به رفع آنها بپردازید.