در مدارهای الکتریکی از قطعات زیادی استفاده می‌شود. مقاومت‌ها یکی از این قطعات هستند که از عبور مقدار اضافی جریان یا ولتاژ جلوگیری می‌نمایند. این قطعات خود شامل انواع مختلفی هستند که از انواع متغیر آن میتوان به ولوم و پتانسیومتر اشاره کرد. ولوم و پتانسیومتر از جهاتی به هم شبیه هستند. با این حال همانطور که در یکی از مطالب پیشین عنوان کردیم، این قطعات از جهاتی با هم تفاوت دارند. در این مطلب قصد داریم به طور کامل به بررسی قطعه ولوم بپردازیم و با انواع آن آشنا شویم.
ولوم چیست؟
ولوم از جمله مقاومت‌های متغیر است که از یک اهرم پیچشی و پایه‌های خروجی ساخته می‌شود. از اهرم پیچشی موجود بر روی این قطعه برای تغییر میزان مقاومت در پایه‌ها استفاده می‌گردد. یک کلید هم بر روی این قطعات وجود دارد که در صورت چرخش اهرم تا آخرین حد خود، مورد قطع و وصل قرار می‌گیرد. کلید ولوم شامل پنج پایه است که با چرخش اهرم مقاومت سه پایه وسط آن تغییر پیدا می‌کند. در دو طرف ولوم هم دو پایه دیگر قرار دارد که به آنها پایه‌های کلید ولوم می‌گویند.
ولوم برای تقسیم ولتاژ، کاهش جریان مدار، تنظیم کردن سیگنال و موارد دیگر کاربرد دارد. برای همین با این قطعه میتوان بسیاری از کارها را انجام داده و از شلوغ و پیچیده شدن مدار جلوگیری کرد. ولوم‌ها از مصارف و کاربردهای مختلفی برخوردار هستند که از مهمترین آنها باید به لوازم صوتی و کم کردن میزان صدای دستگاه و یا خاموش کردن دستگاه به وسیله کلید ولوم اشاره کرد.
ولوم مولتی ترن چیست؟
در رابطه با ولوم مولتی ترن باید اشاره کنیم که این ولوم‌ها از ترکیب مولتی ترن یعنی پتانسیومترهای دقیق با ولوم‌های چرخان حاصل می‌شوند. این ولوم‌ها برخلاف ولوم‌های معمولی که دارای یک دور چرخش هستند، دارای ده دور چرخش بوده و دقت بسیار زیادی دارند. برای همین از آنها در فضاهای خاصی که نیاز به دقت بالا است استفاده می‌شود.
بررسی کاربردهای ولوم
ولوم جزو قطعاتی است که در دستگاه‌های زیادی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به طوری که بسیاری از دستگاه‌های پیرامون ما شامل این قطعه هستند و حداقل از یک نوع ولوم برخوردار می‌باشند. از لوازم آشپزخانه همچون اجاق گاز گرفته تا دستگاه‌های پیچیده صنعتی شامل این قطعه هستند. اگر بخواهیم به کاربرد این قطعه بپردازیم باید اشاره کنیم که ولوم‌ها برای راهبرد دستگاه‌های الکتریکی همچون راهبرد صدا در لوازم صوتی کاربرد دارند. خوب است بدانید که از این قطعات برای کنترل توان‌های بالا یعنی توان بیش از یک وات به ندرت استفاده می‌شود. دلیل آن هم این است که با استفاده از آن اتلاف گرمایی زیادی ایجاد می‌گردد.
نحوه قرارگیری ولوم در مدار الکتریکی
ولوم‌ها در نگاه اول بسیار ساده به نظر می‌رسند. اما اگر آنها را باز کرده و از نزدیک مورد بررسی قرار دهیم، متوجه اجزا و پیشرفته بودن آن می‌شویم. برای اینکه بتوان ولوم را به شکل صحیحی در مدار الکتریکی نصب کرد، باید مراحلی را طی کرد. در مرحله اول باید از سالم بودن ولوم اطمینان حاصل کرده و سپس یکی از سرهای سیم را به قطب مثبت آن وصل کرد. سر دیگر را نیز باید به قطب منفی متصل نمود. نحوه اتصال باید به گونه‌ای باشد که ولوم به صورت صاف و ثابت قرار بگیرد. همانطور که مشخص است اتصال و نصب ولوم در مدار بسیار ساده است و خیلی راحت میتوان آن را در مدار الکتریکی مورد نظر خود نصب کرد.
معرفی انواع ولوم و کاربرد هر کدام
ولوم‌ها از نظر میزان مقاومت و اندازه با هم تفاوت دارند و در مدل‌های مختلفی در بازار موجود می‌باشند. برای خرید ولوم باید به نوع وسیله الکترونیکی دقت کرده و آن را با میزان مقاومت مناسب و صحیح خریداری کرد. در رابطه با انواع ولوم باید به ولوم 1K، ولوم 5K، ولوم 10K، ولوم 20K، ولوم 100K، ولوم 500K، ولوم دوبل 500K، ولوم دوبل 100K، کلید ولوم 500K کوچک و کلید ولوم 500K بزرگ اشاره کرد.
انواع ولوم در دستگاه جوش
یکی از کاربردهای مهم ولوم در دستگاه‌های جوش است که در آن از انواع ولوم استفاده می‌شود. بر روی دستگاه‌های جوش کلیدهای ولوم مختلف با سایزهای متفاوت وجود دارد که از انواع آن میتوان به ولوم Current، ولوم Arc force و ولوم Hot start اشاره کرد. هر چه تعداد ولوم‌های نصب شده بر روی دستگاه جوش اینورتر بیشتر باشد، با اینکه کار با دستگاه پیچیده‌تر می‌شود، اما قدرت کار و کاربرد آن بیشتر می‌گردد.
ولوم‌ها با کنترل تابعی خاص از سطح ولتاژ و جریان قادر به تغییر میزان نفوذ جوش هستند. این ولوم‌ها سیستم پردازنده‌ای هستند که مشخصات و فرمول‌های مربوط به اطلاعات متالوژی الکترودها را به صورت پیش فرض دارند. کاربر با تنظیم آنها میتواند کار خود را شروع نماید. در زیر به بررسی انواع ولوم در دستگاه جوش اینورتر می‌پردازیم.
– ولوم Current:
این ولوم به صورت پیچ تنظیم شده جریان بر روی دستگاه جوش اینورتر نصب می‌شود. با کمک ولوم Current میتوان میزان جریان خروجی دستگاه را به صورت دستی تنظیم کرده و قوس الکتریکی حاصل شده برای آغاز جوشکاری را مشخص کرد. در زمان کار با این ولوم باید به نوع الکترود مصرفی نیز دقت زیادی شود.
– ولوم Arc force:
ولوم Arc force یا قدرت قوس الکتریکی، از دیگر ولوم‌های دستگاه جوش اینورتر است که برای افزایش قدرت و پایداری قوس الکتریکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. با کمک این ولوم میتوان میزان نفوذ جوش در جوشکاری الکترود دستی را کنترل کرد. Arc force میتواند سبب ایجاد یک قوس یکنواخت و ملایم یا نفوذ زیاد (عمق زیاد) بر روی قطعه کار شود. هر چقدر میزان قدرت قوس افزایش پیدا کند، آمپراژ بیشتری با قدرت بالاتر به قطعه وارد می‌نماید.
– ولوم Hot start:
در زمان شروع کار با دستگاه جوشکاری، میزان ولتاژ و قوس الکتریکی اولیه اهمیت زیادی دارد. چرا که گاهی اوقات به دلیل سرد بودن یا مرطوب بودن الکترود، الکترود در زمان شروع به قطعه کار چسبیده و فرآیند جوشکاری را از همان ابتدا مختل می‌نماید. از این رو این قوس برای تمام افراد به خصوص افراد مبتدی بسیار مهم است. حال ولوم Hot start ولومی است که با تنظیم آن میتوان میزان شروع قوس الکتریکی را مشخص کرده و از شوک اولیه ناشی از آغاز قوس الکتریکی پرهیز کرد. در واقع با این ولوم میزان قوس الکتریکی تنظیم شده در همان ابتدای کار سبب چسبیدن الکترود به قطعه نمی‌شود. با تنظیم ولوم Hot start جریان خروجی با حداکثر قدرت خود شروع به کار کرده و به آرامی جریان کاهش پیدا کرده تا به سطح مورد نظر تنظیم شده در ولوم Current برسد.
ولوم در اجاق گاز
ولوم در بسیاری از لوازم آشپزخانه همچون اجاق گاز وجود دارد و نقش مهمی در آن ایفا می‌نماید. این ولوم‌ها از جنس فلز و یا پلاستیک مستحکم ساخته می‌شوند. اگر بخواهیم شما را با این قطعه در اجاق گاز به خوبی آشنا کنیم، باید بگوییم که این قطعات در واقع همان دستگیره‌های اجاق گاز که شعله از طریق آنها کم و زیاد می‌شود هستند. حال یکی از مشکلاتی که برخی مردم با آن مواجه می‌شوند، مربوط به داغ شدن ولوم است. گاهی داغی بیش از حد سبب آب شدن ولوم شده و ممکن است خسارت زیادی را به افراد وارد نماید. داغ شدن ولوم علل و دلایل مختلفی دارند که برخی از آنها عبارتند از:
– نامرغوب بودن جنس ولوم: در صورتی که ولوم از جنس نامرغوب و بی‌کیفیت باشد، ممکن است دچار مشکل داغ‌شدگی و آب شدن شود. در این شرایط باید ولوم را با یک ولوم جدید باکیفیت عوض کرد.
– طراحی نادرست اجاق گاز: گاهی اوقات این مشکل به خاطر طراحی نادرست اجاق گاز و استاندارد نبودن فاصله شعله با ولوم‌ها است. تنها کاری که در این شرایط میتوان انجام داد این است که با کم کردن شعله از ذوب شدن سریع ولوم جلوگیری کرد.
– عایق‌بندی نامناسب: با عایق‌بندی مناسب میتوان از ذوب شدن ولوم اجاق گاز جلوگیری کرد. برای این کار میتوان از پشم شیشه به عنوان عایق استفاده کرد. همچنین میتوان از یک پوشش مقاوم در برابر داغ شدن، کثیف شدن و شکستگی استفاده کرد.
تفاوت ولوم با پتانسیومتر در چیست؟
در انتهای مطلب بهتر است به بررسی تفاوت ولوم و پتانسیومتر بپردازیم. همانطور که متوجه شدیم ولوم از یک المان مقاومت دوار تشکیل شده که در داخل یک محفظه قرار گرفته است. دو ترمینال به دو انتهای بخش مقاومتی آن وصل می‌شوند. میان دو ترمینال موجود هم یک ترمینال دیگر قرار دارد که وظیفه تغییر میزان مقاومت بین ترمینال‌های کناری و وسط را برعهده دارد. حال پتانسیومتر از نظر نحوه تنظیم میزان مقاومت با ولوم فرق دارد. ولوم به صورت دستی قابل تنظیم است. اما برای تنظیم پتانسیومتر باید از ابزارهایی همانند پیچ گوشتی یا یک شی تیز استفاده کرد. از این رو در مصارفی که نیاز به تغییر مقدار مقاومت به طور مداوم باشد، از ولوم استفاده می‌شود.
جمع بندی
ولوم از جمله قطعات کاربردی است که در ساخت بسیاری از مدارهای الکتریکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این قطعه برای تقسیم ولتاژ، کاهش جریان مدار، تنظیم کردن سیگنال و غیره در مدار کاربرد دارد و در بسیاری از لوازم خانگی و صنعتی مشاهده می‌شود. از آنجایی که این قطعه کارهای مختلفی را انجام می‌دهد، میتوان با استفاده از آن از شلوغ شدن و پیچیدگی مدار الکتریکی جلوگیری کرد.
